O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg’ona davlat universiteti sirtqi bo’lim

Jismoniy madaniyat jarayonida axloqiy madaniyat 

---

---

Jismoniy madaniyat jarayonida o`quvchilar o`zaro bir-biri bilan va

jamiyatning boshqa a`zolari bilan mulokatda bo`ladilar. Jismoniy mashq lar bilan
shug`ullanish uchun ma`lum moddiy va ma`naviy kimmatga ega bulgan anjomlar,
jixozlardan foydalanadilar. Jismoniy madaniyat chilarning, sportchilarning o`zaro
bir-biri bilan munosabati, muomilasi va uni urab olgan ijtimoiy muhit, tabiat
omillarining ta`siri bilan ular oldiga muvjud jamiyat axloqi talablariga javob berish
muammosini quyadi.
Mamalakat sportchisining, jismoniy madaniyatchisining axloqi - bu millat
vakili, mavjud jamiyat kishisining axloqidir. O`zbek sportchi sining maxsus axloq
normalari yukki u mazkur jamiyatning oddiy a`zosi axloqi normalaridan farq kilsa.
"Sportchining axloqi" degan axloqni to`zushga urinish bu bizning shark
xalklari axloq normalaridan uzoq lashishga olib kelar edi. Biz kiska fikrli, tor uyli
sportchini tayyorlamasligimiz, bakuvvat, faqat yaxshi xazm qilish organlariga ega
bulganlarni emas, fikrlash doirasi keng, ma`naviy boy, kirishuvchan, yaxshi
tashkilotchi bula oladigan individni madaniyatlashni nazarda tutmogimiz lozim. Bu
fikrlar ayniqsa navkiron mamlakatimiz yoshlari uchun taaluklidir.
Sportda birlik va umumiylik yagona qonuniy xususiyatdir. Ushbu xususiyat
jamoada gavdalanadi. Jamiyat jismoniy madaniyati tarixi millat va jamoaning
kuchini ifodalaydi. Mamlakat sportchisi xalkaro maydondagi galabalarning xal
kiluvchi omili, o`z xalki, Vatani oldvdagi javobgarlik burchinini xis qilishi lozim.
Garbning proffesional sporti esa o`zining vakillariga: shaxsiy manfaatingiz jamiyat
manfaatiga mos kelishi shart)mas, o`z nshnngi shi vujudga kelgan holatni xisobga
olib xech kanday burch va prinsip bilan boglamay xal kiling deb urgatadi.
2.Jamoat mulkiga ijtimoiy munosabatda bulishni jismoniy tar biya darsida
madaniyatlash, shug`ullanuvchilardi jixoz, anjomlar, ishlati layotgan inshoatga
yaxshi munosabatda bulishga urgatish, sport maydon larini talab darajasida qayta
jixozlash ishida ishtirok etish bilan madaniyatlanadi.
3.Mehnatga
ijtimoiy
munosabatda
bulish
jamiyat
a`zolari
axloq
normalarining
eng
asosiysidir
jismoniy
mashqlar
bilan
shug`ullanish
shug`ullanuvchini mehnatda, yuqori ishlab chikarish jarayonida ishtirok etishga va

---

---

o`zning har tomonlama garmonik rivojlanishini amalga oshi rish imkoniyatini

yaratadi.
Sportchida esa sport natijasiga erishish mashakkatli va ogir bo`lib, chidam
bilan mehnat qilishni talab kiladi. U bilan rekordlarni ngina yangilab kolmay,
o`zida mehnat jarayoni uchun kerakli iroda, intizom, mehnat qilishga odatni
shakllantiradi, mehnatni kadrlashga urgatadi.
4.Jismoniy madaniyat jamiyat qonunchiligiga buysunishni urgatadi.
Gimnastika, uyinlar,sport, turizm va boshqa jismoniy mashq bilan shu gullanish
madaniyatlanuvchilardan urnatilgan qoidani, tartibni katiyyan talab kiladi. Ularni
bajara olmaslik sportchini yoki madaniyat lanuvchini maqsaddan uzoqlashtiradi.
Sportchi hayotini xavf ostida koldiradi. Sport jarayonida uning axloqiy
madaniyatsining iatijasini kurib utishgina kifoya. Masalan, tup uchun
kurashayotganda uyinchi tuknashib ketdi deylik. Kimdir aybdor. Ko`pollikka Siz
xam javob kilgingiz keladi. lekin sportchi axloqi normalari o`z - o`zini kulga olish
va nizoli holatni tinch yul bilan xal qilish uchun axloqiy norma talablari ustun
kelishi kerak ligini takazo etadi.
5. Gumanizm normasi insonni xurmat qilishga, kelajak uchun tinch lik
uchun kurashishga chakiradiki, bir-birini qullash, yordam berish, ayniqsa
musobakalar davomida o`zaro urtoklik yordami tarzida ifodalanadi. SHark
xalklarida o`z rakiblariga nisbatan gumanizm ruxi uta yuqoridir. Demak
mustaxkam soglomlik va jismoniy tayyorgarlik ja miyat a`zosining axloq
pormalarinn, iroda sifatlarini madaniyatlaydi.

---

---