O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

Funktsiya limiti va uzluksiz funktsiyalar xaqida tushuncha.

funktsiya biror atrofida aniqlangan bo’lsin.
Ta’rif. soni funktsiyaning nuqtada limiti deyiladi , agar ihtiyoriy uchun shunday mavjudki, qushtengsizlikni qanoatlantiradigan barcha x lar uchun tengsizlik o’rinli bo’lsa (1-rasm).

1- rasm.

Funktsiya limitini hisoblash

Ajoyib limitlar:
. - I-ajoyib limit
- II -ajoyib limit.

II - ajoyib limitdan qo’yidagi tengliklar kelib chiqadi:

, .
Misollar.
a) ;
b) .
c)
d)
.
e)
.
Agar f(x₀)= bo’lsa, u holda f funktsiya x₀ nuqtada uzluksiz deyiladi.
Agar f funktsiya I sonli to’plamning barcha nuqtalarida uzluksiz bo’lsa, u holda u I to’plamda uzluksiz deyiladi.
Ko’pincha I sonli to’plam sifatida oraliq qaraladi va ushbu oraliq uzluksizlik oralig’i deyiladi.
Shuni ta’kidlash lozimki, maktab matematikasida o’rganilgan deyarli barcha funktsiyalar o’zining tabiiy aniqlanish sohalarida uzluksiz funktsiyalar bo’ladi.

Hosila tushunchasi.

Ta’rif. funktsiyaning x₀ nuqtadagi hosilasi formula bilan aniqlanadi.
f funktsiyaning x₀ nuqtadagi hosilasi ushbu funktsiyaning grafigiga M=(x₀,f(x₀)) nuqta orqali o’tkazilgan o’rinmaning burchak koeffitsientini bildiradi, ya’ni (2-rasm)

2-rasm
Agar f funktsiyaning x₀ nuqtada chekli hosilaga ega bo’lsa, u holda ushbu funktsiya x₀ nuqtada differentsiallanuvchi deyiladi, biror to’plamning barcha nuqtalarda differentsiallananuvchi funktsiya esa mazkur to’plamda differentsiallanuvchi deb yuritiladi.
Shunday qilib, berilgan nuqtada differentsiallanuvchi f funktsiyaga uning shu nuqtadagi f’ hosilasini mos qo’yish mumkin. Ushbu moslik yordamida aniqlangan f’ funktsiya f funktsiyaning hosilasi deyiladi va u qo’yidagi aniqlanish sohaga ega
D(f’)={x₀D(f) /  }.
Agar f’ hosila o’zi biror x₀ D(f’) nuqtada differentsiallanuvchi bo’lsa, u holda uning (f’)’(x₀ ) hosilasi f funktsiyaning x₀ nuqtadagi ikkinchi tartibli hosilasi deyiladi va f”(x₀) yoki orqali belgilanadi.
f ⁽ⁿ⁾(x₀)= (f ^(n-1))’(x₀) rekkurent formula yordamida f funktsiyaning x₀ nuqtadagi n- tartibli hosilasini aniqlashimiz mumkin.