O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

1. Xotiraregistri

Parallelqabulqiluvchi va axborot uzatuvchi registrga xoti-raregistridebataladi.Xotiraregistrielementisifatidabirfaza-li kirish signalli (11.14-rasm) sinxron D triggerlar yoki parafazalikirishsignalliRStriggerlarqo‘llaniladi.


Xn
11.14-rasm. 11.15-rasm.



11.16-rasm.
Registrniavvaldannolholatigakeltirishuchun«0gao‘tkazish»signali triggerni asinxron kirish qismiga (o‘tkazish qismiga) yuboriladi.Registrdagiaxboroto‘zgarishisinxronlashtirishCkirish qismiga signal kelib, X kirish qismlarida signallar o‘zgarganidasodirbo‘ladi.

2. Siljishregistrlari

Ketma-ket qabul qiluvchi yoki axborotni uzatuvchi registrlarsiljishregistrlaridebataladi.O‘nggasiljituvchiregistrdaX₁birinchi razryad son kiritish bilan, oxirgi chap tomonidaginingkirish qismiga berilib, S_nregistr razryadli va unga birinchi C-sinxronlashtiruvchisignalkelganidaamalgaoshiriladi.Keyingisignal kelishi bilan X₁sinxronizatsiya qiymati S_nchiqish razryadidanS_n–1razryadigakiritiladi,S_nrazryadiga esa X₂ uzatiladi.Har bir traktda kelayotgan axborotni bir razryadga o‘ngga siljishisodirbo‘ladi.SignallarningnsinxronizatsiyasidahammaregistrlarXrazryadsonibilanto‘ladivabirinchirazryadsoniX₁,^S1 chiqish qismida paydo bo‘ladi. Agarda n signallar sinxronizatsiyasi Sn kirish razryadiga Xq₀uzatilsa, unda registrda X son S₁chiqishdanchiqadivaoqibatiregistrningchiqishqismiXsonini saqlabturishdanozodbo‘ladi.SiljishregistrlariDtriggerlarda(11.16-rasm) yoki RS triggerlarda (11.17-rasm) amalga oshiriladi.Oxirgi sxemada axborotni kiritish uchun birinchi razryadga invertorsxemasiulanadi.

11.17-rasm.
Registrdaaxborotniparallelchiqaribolishuchunsiljishregistrining hamma chiqish razryad qismlari turli polyuslarga S_n,S_n-1,…,S₁ulanadi.SiljishregistrinihosilqilishdaCkirishqismi bo‘yicha dinamik boshqariladigan triggerlardan foydalaniladi.Bunday triggerlar qo‘llanishi siljish registrini me’yorda ishlashinita’minlaydi. 11.18-rasmda dinamik boshqariladigan chapga siljishregistriDtriggerlisxemasitasvirlangan.
Siljish sxemasi unga va chapga kombinatsiyalab va boshqarishsignalidanfoydalanib,siljishregistriniikkalayo‘nalishdahamqurishmumkin.Bunday(11.19-rasm)registrreversivdebataladi. Boshqaruvchi kirish V₁ qismiga beruvchi signal berilsa, siljishsxemasio‘ngtomongaulanadi.Reversivregistrbuholdao‘ngga
siljish registriga aylanadi. Boshqaruvchi kirish V₂ qismiga beruvchi signal berilsa, siljish sxemasi chap tomonga ulanadi. Reversivregistrbuholdachapgasiljishregistrigaaylanadi.

11.18-rasm.

11.19-rasm.

Chapgavao‘nggasiljishregistrlarida ikkilik kodi razryadlariregistrrazryadichegarasidanortadi.Agardachetkio‘ngrazryadregistrini chekka chap razryad kirish qismi bilanulansa,bunda (siklik) halqasimon siljish registri hosil qilinadi.Reversivregistrlardan«stekli»registrlarhosilqilishuchunfoydalanish mumkin. Bu holda umumiy kirish va chiqishgaegabo‘ladi.Bunday registrlar «birinchisi kirdi oxirgisi chiqdi»prinsipidaishlaydi.Stekliregistrlarnimagazintipidagiregistrlarhamdeyiladi.

Registrlarningqo‘llanilishi

Registrlaraxborotlariniturlichavaqtlio‘zgartirilishlardaqo‘llaniladi.Siljishregistrlaridako‘paytirishvabo‘lish sxemalari qo‘llaniladi: sonini chapga yoki o‘ngga bir razryadga siljitishuni ikkiga ko‘paytirishga yoki bo‘lishga mos keladi. Registrlarniaxborot uzatishda «n» traktga ushlab qolish uchun ham qo‘llashmumkin.Ko‘psonliregistrlardatashkil topgan murakkab PT-SUlardaso‘znibirregistrdanboshqasigauzatishmasalasipaydobo‘ladi.BunimaxsusSZuzatishmikrooperatsiyasiyordamida amalga oshirilishi mumkin. Ikkita registr bir-biri bilan KTSUyordamidaulanadi,uzatishboshqaruvsxemasinitashkiletadi.Registr S dan registr R gacha so‘zini uzatish uchun uzatish mikrooperatsiyasiR:qSko‘rinishidayozishmumkin.
So‘zni uzatish parafazali va bir fazali kodlarda amalga oshirilishimumkin.ParafazaliuzatishmikrooperatsiyasidaR:qSbajaruvchiVsignalibo‘yichaberiladi.UshbusignaldanregistrR triggerlari registr S triggerlari holatiga mos keluvchi holatgao‘tkaziladi.BundaSregistriholatio‘zgarmaydi(11.20-rasm).Registrlararoso‘zlarniuzatish bir fazali kod yordamida amalga oshirilishi mumkin. Bunday holda so‘zni uzatish ikki traktdaamalgaoshiriladi.
BirinchitraktdaRregistrnolholatigao‘tadi,ya’ni«0gao‘tkazish» mikrooperatsiyasi bajariladi (R:q0) «0 ga o‘tkazish» signali bilan hamma R registr triggerlari 0 holatiga o‘tadi. IkkinchitraktdaR:qSuzatishmikrooperatsiyasibajariladi(6.32-rasm).Ushbu sxemada jihozlar soni tejaladi, lekin axborot uzatish vaqtiortadi.

11.20-rasm. 11.21-rasm.
Ko‘pchilik hollarda biror PTSU registrlaridan boshqachasigateskari kodli
axborot uzatish talab etiladi. Teskari kodli uzatishmikrooperatsiyasinibajarishuchunR:q_Sko‘rinishda6.34-rasmdagidekregistrtriggeriningnolinchivabirlikchiqishqismlariuzatish sxemasi ulanishida o‘rin almashadi yoki Registr S triggerlarining nolinchi chiqish qismlari uzatish sxemasiga (11.21-rasm)ulanadi.

Nazorat savollari.

1.Registr qanday mantiqiy funksiyani bajaradi?
2.Registr boshqaruv kirishlarining vazifasi nimada?
3.Registr mantiqiy signallar uchun qanday qurilma funksiyasini bajaradi?
4. Registrlarning qanday turlari mavjud?
5.Siljishregistrlari qanday amalga oshiriladi?

15-ma’ruza. Shifrator, deshifrator, multipleksor va demultipleksorlar.

Reja:
1. Deshifrator, Shifrator
2. Multipleksor va demultipleksorlar.

Kombinatsion sxemalarda mantiqiy funksiya qiymati faqat kirishga berilayotgan signallarning kombinatsiyasiga bog‘liqdir. Ko‘pchilik raqamli qurilmalarni o‘rganishda, kirish va chiqish ikkilik signallarning tartibsiz kirishi mumkin emas. Bu to‘plam- larni qandaydir sanoq sistemalari orqali keltirish qulay.

1. Deshifrator
Deshifrator kirishdagi ikkilik kodni chiqishning shunday aktiv signaliga aylantiradiki, uning raqami kirishdagi ikkilik kodning o’nlik ekvivalentiga tengdir. To’liq deshifratorning chiqishlar soni m=2n ga deshifratorda m<2m. To’liq deshifrator aniqlashiga 2i chiqish mantiqiy funksiyalarni ishlab chiqarib, ular n kirish o‘zgaruvchilarining hammasida aniqlangandir. n=2 va m=4 ga teng DSHni ko‘rib chiqamiz. Bunday DSH «2 dan 4», uni OE chiqishlariga ruxsat berish kirishi bilan to‘ldiramiz. To‘g‘ri kirishlardagi aktiv signalga 1 sath, 0 esa inversiyalarga taalluqlidir. Ushbu aniqlanganga asosan holatlar jadvalini to‘lg‘a- zamiz, bu yerda x ixtiyoriy qiymatga tengdir.

Karno kartasi y0 chiqish va 3 ta kirish o‘zgaruvchilariga asosi quyidagi ko‘rinishga egadir. Keltirilgan chiqish uchun faqat bir joyda 1 bo‘lganligidan, y0 chiqish mantiqiy funksiya 4.19- rasmdagi
ko‘rinishga egadir.