Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

Memo boshqarish obyekti.
Memo1 => “Kirilcha matnni kiritish”, 
Memo2 => “Lotincha matn”, CheckBox1 => “Toʻg‘ridan toʻg‘ri oʻgirish”, Button1 
=> “Oʻgirish”. 

Delphi va grafik bilan ishlash. 
Grafik imkoniyatlari, Pixels (piksellar) 
xossalari, MoveTo va LineTo usullari.

“Timer obyekti va undan foydalanish.
Shape1, Shape2 => 
“Idishlardagi suv”, Button1 => “A dan B ga quyish”, Button2 => “B ni 
boʻshatish”, Button3 => “A ni toʻldirish”, Timer1 => “Javobni tekchirish”.

Rasmga boshqa obyektlarni joylash.
Rasmga matn joylash, rasmga 
shakllarni joylash.

Grafik va animatsion ilovalarga misollar.
Ranglar palitrasi, koptok 
ilovasi.
Yuqorida keltirilgan mavzular oʻquvchilarda quyidagi koʻnikma va 
malakalarni shakllantirish va rivojlantirish uchun muhim pedagogik vosita boʻlib 
xizmat qiladi:

masalalarni kompyuterda yechish bosqichlari; 

dasturlash tili asoslari bilan tanishish; 

dasturlash jarayoniga yondoshuv usullari;

algoritmik fikrlash; 

sodda loyihalar ishlab chiqish va ularni amalda qoʻllash boʻyicha 
boshlangʻich tasavvurlarni shakllantirish; 

dastur ishlab chiqish tamoyillari; 

sodda masalalar uchun namunalar asosida algoritm va dasturlar ishlab 
chiqish; 

mustaqil ravishda turli shakl va mazmundagi masalalarni kompyuterda 
hal qilish uchun goʻyalar izlash; 

hayotiy, kasbiy, ilmiy, ijodiy va boshqa faoliyatlarida kompyuterdan 
foydalanish; 

dasturlash asoslari boʻyicha olgan bilimlarini boshqa fanlarga 

---

56 
integratsiya qilish. 
Oʻrta umumta’lim maktablarida dasturlash asoslarini oʻqitish quyidagi 
shaxsiy sifatlarning shakllanishiga olib keladi: 

individual va jamoa tarkibida hamkorlikda ishlashga boʻlgan qobiliyat; 

maqsadga intiluvchanlik; 

kuzatuvchanlik; 

tashkilotchilik; 

yangi ma’lumotlarni qabul qiluvchanlik; 

diqqatni jamlash, kuchli xotira va tasavvur; 

abstrakt va mantiqiy fikrlash; 

yuqori darajali did; 

bilim olishga intilivchanlik; 

mustaqil qarorlar qabul qiluvchanlik;

oʻz hatti-xarakatlarini nazorat qilish va tanqidiy baholash; 

mustaqil hayot va faoliyatga aqlan va ruhan tayyorlik.
O. A. Tretyakov va E. V. Fedorkevichlar [III.62] oʻrta umumta’lim 
maktablarida 14 yoshgacha boʻlgan oʻquvchilarni oʻqitish uchun kam sonli 
buyruqlardan foydalangan holda, visual dasturlash, sodda va qulay interfeys va 
boshqa vositalar yordamida dastur ishlab chiqish boʻyicha boshlangʻich koʻnikma 
va malakalarni egallash imkonini taqdim eta oiladigan SCRATCH dasturlash tilini 
tavsiya qilishadi. Shuningdek, bu olimlar 14 yoshdan oʻtgan oʻquvchilarga 
oʻqitish uchun “jiddiyroq boʻlgan” dasturlash tillaridan birini tavsiya etishadi.
“Informatika va axborot texnologiyalari” fani, ayniqsa, uning dasturlash 
asoslari boʻlimi boʻyicha mumkin boʻlgan koʻnikma va malakalar hamda shaxsiy 
fazilatlarni egallagan oʻquvchilarni raqamli jamiyatning faol ishtirokchilariga 
aylanishida, shuningdek, oʻrta umumiy ta’limdan keyingi faoliyat turini ongli 
ravishda tanlash uchun ham muhim poydevor boʻlib xizmat qiladi. Qolaversa, bu 
fazilatlar Prezidentimiz ilgari surayotgan “Raqamli Oʻzbekiston – 2030” 
strategiyasini amalga oshirish jarayoniga ijobiy ta’sir koʻrsatadi.

---

57