O'zbekiston respublikasi oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti

Cho'kindi temir ma’danlarida temirning miqdori qo'ng'ir temirtoshlarda 35-50%, sideritli ma’danlarda 30-35% va oolitli temir ma’danlarida 25-35% bo'ladi. Temirli jinslarning asosiy minerallari - limonit, gyotit, gidrogyotit, gematit, gidrogematit, lepidokrokit, magnetit, siderit, ankerit, tyurengit shamozit, vivianit, kerchinit, marganesning oksidlari va gidrooksidlari, temir sulfidlari sanaladi. Ularda kalsit, glaukonit, xlorit, gil minerallari ikkinchi darajali komponentlar va kvars, dala shpatlari va slyudalar terrigen qo'shimchalar hisoblanadi. Temirli jinslarning teksturasi va strukturasi qatlamli va noqatlam, tuproqsimon, oolitli, loviyasimon, konkretsiyali, brekchiyasimon, konglomeratsimon, turli kolloidli va metakolloidli, sferolitli, radial-nurli va korrozion boiadi. Qatlamli temirli jinslar ko'proq tarqalgan

Temirli jinslar tashqi ko'rinishi va rangi bo'yicha juda turli-tumandir. Ularning oksidli va gidrooksidli jinslari qo'ng'ir, sariq-qo'ng'ir, qizil- qo'ng'ir va qizil rangli. xloritli va xlorit-sideritli turiari yashilsimon- kulrang va tamaki ranggiga ega. Sideritli jinslar to'q kul rangdan qora ranggacha o'zgaradi. Magnetitli qumlar ham qora rangda bo'ladi

Temirli jinslar tashqi ko'rinishi va rangi bo'yicha juda turli-tumandir. Ularning oksidli va gidrooksidli jinslari qo'ng'ir, sariq-qo'ng'ir, qizil- qo'ng'ir va qizil rangli. xloritli va xlorit-sideritli turiari yashilsimon- kulrang va tamaki ranggiga ega. Sideritli jinslar to'q kul rangdan qora ranggacha o'zgaradi. Magnetitli qumlar ham qora rangda bo'ladi

Temiming manbai temir minerallariga ega boigan birlamchi kristalli jinslardir. Nurash jarayonida u temir gidrooksidga aylanadi va suv orqali mexanik zarralar (loyqa) va temir kolloidlari holida ko'chiriladi. Qisman ikki valentli temir sulfatlar va bikarbonatlar holida tashiladi. Shu tarzda suv havzasiga keltirilgan temirli birikmalar unda mexanik differensiatsiya qonunlari bo'yicha ajraiib, cho'kmaga o'tadi. Mexanik zarralar va kolloidlar oichami kichik boiganligi sababli uning kamroq miqdori gilli jinslarda ham kuzatiladi.