O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim va innovatsiyalar vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Statistikada grafiklardan foydalanishning zaruriyati va ahamiyati

Grafiklardan borishning zaruriyati va ahamiyati ijtimoiy-iqtisodiy tahlil va aloqalarda bir nechta sabablar bilan bog'liq:

Ma'lumotlarni vizualizatsiya qilish: Grafiklar, ma'lumotlarni vizualizatsiya qilish orqali o'zgarishlarni va ushbu ma'lumotlarni vizualizatsiya qilish orqali ko'rsatishga yordam beradi. Bu, ma'lumotlarni oson tuzatishni va shunga yordam beradi.
Tartib va ​​tizimlilik: Grafiklar ma'lumotlarni tartib va ​​tizimlashga yordam beradi. Ular ma'lumotlarni o'rganilgan, qarangandek, bo'lib chiqadi, bu esa ma'lumotlarni tahlil qilish va muqobil ma'lumotlarni aniqlashni osonlashtirish.
O'zgartirishni ko'rsatish: Grafiklar, sotsial-iqtisodiy o'zgarishlarni o' tuzatishni va ko'rsatishni osonlashtirish. Ular orqali biz ushbu o'zgarishlarni belgilab, tendentsiyalar, o'zgarishlarni, davomiy jarayonlar va boshqa ko'rsatishimiz mumkin.
Manbalar orasida taqqoslash: Grafiklar, ma'lumotlarni turli manbalardan kelib chiqadigan chiqishni osonlashtirish. Bu, muqobil ma'lumotlarni aniqlashsh va qiyoslashni osonlashtirish, shunday qilib, qaror qilish jarayonlarida yaxshi ma'lumotlar bilan ta'minlashga yordam beradi.
Kommunikatsiya va tashkilot ta'sirchilar bilan munosabatda osonlik: Grafiklar, ijtimoiy-iqtisodiy ma'lumotlarni tashkilot ta'sirchilar bilan aloqada osonlik va yengillik bilan ta'minlashda muhim ega. Ular qisqa vaqt ichida saqlanadi va ma'lumotlarni o'zlashtirish qiladi.
Prognoz va strategik qarorlar: Grafiklar, ijtimoiy-iqtisodiy tendentsiyalarni o'rganishda va kelajak proyektsiyalarni qurishda muhim vositalar sifatida. Ular orqali biz oldingi o'zgarishlarga olib keladigan kelajakni bashorat qilish, jarayonlarni boshqarishda strategik qarorlar qabul qilish va qarorlarimizning natijani olishimiz mumkin.
Grafiklar, sotsial-iqtisodiy ma'lumotlarni ko'rsatish, ajratish, aloqa qilish, tashkilot ta'sirchilar bilan munosabatda osonlik va yengillik bilan ishlash, prognoz qilish va strategik qarorlar qabul qilish yordam beradi. Ular sotsial-iqtisodiy tahlil va jarayonlarida muhim ishlab chiqarishdir.
Prognozlar va strategik qarorlar, bir korporatsiya yoki tashkilotning kelajakdagi tendentsiyalarni, hodisalarni yoki natijalarni bashorat qilish uchun ishlatiladigan muhim vositalardir. Tadbirkorlik tashkilotlari, bozor holatlarini, mijoz talablarini, raqobatni va boshqa faktorlarni tahlil qilish orqali kelajakdagi ehtimollanadigan senariyalarni baholaydilar. Prognozlar va strategik qarorlar quyidagi yo'nalishlarda muhim ahamiyatga ega:
Kelajakni bashorat qilish: Prognozlar, mavjud ma'lumotlarga va tendentsiyalarga asoslangan holda kelajakdagi hodisalarni yoki natijalarni bashorat qilish imkonini beradi. Tadbirkorlik tashkilotlari, bozor hajmini, mijoz davranişini, texnologik rivojlanishlarni va boshqa faktorlarni tahlil qilish orqali kelajakdagi tendentsiyalarni aniqlashga harakat qilishadi. Bu bashoratlar, tadbirkorlik tashkilotlarining kelajakdagi talablarni, mijoz istaklarini va bozor holatlarini tushuntirishga yordam beradi.
Risklarni kamaytirish: Prognozlar, noaniq holatlarni kamaytirish va xavfni boshqarish uchun ishlatiladi. Tadbirkorlik tashkilotlari, ehtimollanadigan senariyalarni baholayarak xavflarni oldindan aniqlab, buna qarab strategik qarorlar qabul qilib olishga harakat qilishadi. Bu, tadbirkorlik tashkilotlarining yaxshiroq tayyorlanishini va xavflarga qarshi samarali qavatlar oladiganini ta'minlaydi.
Strategik rejalashtirish: Prognozlar, strategik rejalashtirish jarayonida muhim bir rol o'ynaydi. Tadbirkorlik tashkilotlari, kelajakdagi tendentsiyalarni va hodisalarni tahlil qilib, uzun muddatli maqsadlarni belgilaydilar va buna qarab strategik rejalashtirish rejalarni shakllantirishadi. Prognozlar, tadbirkorlik tashkilotlarining raqobat avantajini saqlashiga, yangi imkoniyatlarni baholashiga va resurslarni samarali tarzda boshqarishiga yordam beradi.
Raqobat avantajini ta'minlash: Prognozlar, tadbirkorlik tashkilotlarga raqobat avantajini ta'minlashda foydalaniladi. Kelajakdagi tendentsiyalarni va mijoz talablarni oldindan bashorat qilish, tadbirkorlik tashkilotlarining bozorda oldi bo'lib, imkoniyatlarni baholashlari va raqobatlaridan oldin foydalanishlari mumkin bo'ladi. Bu, tadbirkorlik tashkilotlarining raqobatli bir afzallik qilishini ta'minlaydi.

Resurslarni boshqarish: Prognozlar, tadbirkorlik tashkilotlarining resurslarni samarali tarzda boshqarishiga yordam beradi. Kelajakdagi talablarni va ehtiyojlarni bashorat qilish, tadbirkorlik tashkilotlarining to'g'ri miqdorda resurs ta'minlashini va ularni eng yaxshi shaklda ishlatishini ta'minlaydi. Bu, xarajatlarni kamaytiradi,faoliyatni yanada samarali qiladi va foydalanishni optimallashtiradi.

Prognozlar va strategik qarorlar, tadbirkorlik tashkilotlari uchun kelajakdagi noaniqliklarni boshqarish va raqobat avantajini ta'minlashda muhim vositalardir. To'g'ri va ishonchli bashoratlar qilish, tadbirkorlik tashkilotlarining mustaqil rivojlanish va muvaffaqiyatga erishish uchun ahamiyatga ega.


Xulosa
1. Statistik ma’lumotlar jonsiz sonlar ustuni va qatorlari bo‘lib, ularning orqasida yashirinib yotgan hodisalarni bilish, ular o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni anglash va rivojlanish qonuniyatlarini aniqlash ma’lumotlardan foydalanuvchi shaxslarning ularni o‘qiy olish, sonlar tilini bilish qobiliyatiga bog‘liq. Statistikaning vazifasi esa ularga barcha qulay sharoitlarni tug‘dirib ko‘maklashishdan iborat. Bu jarayonda uning zimmasiga tushadigan yukni tovar bozorida faoliyat qilayotgan savdogarning vazifasiga qiyoslash mumkin. Bozorda o‘z molini xaridorgir qilib ko‘rsatish maqsadida sotuvchi uni to‘la ma’noda tovar qilib e’tirof etishga, ya’ni barcha oliy omonlarini ko‘rsatishga intilganidek, statistik ham o‘z faoliyatining mahsuli bo‘lmish ma’lumotlarni yaqqol, ko‘rkam, jozibali qilib, barcha mantiqiy-mazmuniy tomonlarini oydinlashtirib taqdim etishi kerak. Shu maqsad uchun statistik ma’lumotlarni jadvallar shaklida ifodalash va grafikda tasvirlash xizmat qiladi.

2. 
   Jadvallar statistik ma’lumotlarni ixcham shaklda, o‘ziga xos xususiyat va bog‘lanishlarni yaqqol qilib taqdim etish imkoniyatini bersa, statistik grafiklar ularni ko‘rkam, jozibali, o‘ziga tortuvchan,o‘zaro nisbatlari, o‘xshashlik va farqlarini ko‘zga ilinarli qilib tasvirlaydi. Natijada son tilini bilish, ularni o‘qish va talqin etish osonlashadi.
   

2. 
   Jadval va grafiklarni tuzish san’atdir, ammo samarali ilmiy vosita sifatida ular xizmat qilishi uchun bu san’atdan to‘g‘ri foydalana bilish lozim. Sonlar bilan ishlashni bilmaydigan shaxslarga ular, qanchalik yaxshi ishlov berilgan bo‘lmasin, juda oz ma’no kasb etadi yoki butunlay hech narsani anglatmasligi mumkin. Statistik raqamlar bilan birinchi to‘qnashishdayoq, ular sarosimaga tushib qoladi. Agarda buning ustiga biror kimsa tezroq uqdirish maqsadida bu sonlarni hadeb qayta -qayta eslatib turadigan bo‘lsa, parokandalik vaziyati yanada kuchayadi. Bunday holatlarda odam jadvalning ma’lum qismigagina e’tibor qilishga moyil bo‘ladi, undan biror ma’no chiqarishga intiladi, ammo bu holda urg‘u belgisini noo‘rin qo‘yish xavf-xatari ortadi. Umumlashtirilmagan xomaki ma’lumotlarga duch kelgan odamzod kayfiyatini bepoyon chakalakzor o‘rmonda kompassiz adashib qolgan kishining holati bilan qiyoslash mumkin. Xo‘sh, bu holatdan qanday chiqish kerak? Qaysi tomon sharqu, qaysi tomon g‘arb? Barglar orasidan taralayotgan yorug‘lik nuriga qarab yo‘l tutsa, u o‘rmondan tashqariga olib chiqishi yoki aksincha uning yanada qalin chakalakzor zulmatiga olib borishi mumkin.
   

Shuning uchun ma’lumotlar mohiyatini anglash, bilish jarayonini yengillashtirish uchun ularni sodda va asl ma’nosida taqdim etish kerak. Demak, jadvallarni tuzayotganda ma’lumotlarning tabiatiga e’tibor berish zarur va yana shuni ham hisobga olish kerakki, ayrim ma’lumotlar birmuncha oson yo‘l bilan umumlashtirilsa va soddalashtirilsa boshqalari esa, aksincha ancha-muncha qiyinchilik tug‘diradi. Masalan, korporatsiya rahbarlari moliyaviy barqarorlik haqida darak olish bilanoq, ularda qaysi bo‘lim qanday ko‘rsatkich bilan faoliyat qilayotganini bilish ishtiyoqi paydo bo‘ladi. Shu sababli moliyaviy natijalar haqidagi jadvalda har qaysi bo‘lim bo‘yicha foyda yoki zarar hajmini ko‘rsatish va ularni mahsulot turlari bo‘yicha taqsimlash yetarlidir. Ammo bunday jadvalni ortiqcha ma’lumotlar bilan to‘ldirib yuborish mumkin emas, jumladan foyda keltirgan bo‘limlar haqida qo‘shimcha buning sabablarini yorituvchi ma’lumotlar berish noo‘rindir, chunki ularga boshliqlar muhtoj emas. Qanchalik jadvallar sodda shaklda tuzilsa, shunchalik ulardagi ma’lumotlarni talqin etish oson bo‘ladi.
Ammo bunday soddalashtirish me’yorda bo‘lishi kerak, bu esa jadval va grafiklar tuzish qoida-tartiblarida belgilanadi.