O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi

Reley qonuniga binoan sochilgan nur intensivligi to’lqin uzunligi to’rtinchi 
darajasiga teskari proporsionaldir: 
d 

---

50 
I ~ 
4
1

(4.16) 
Osmonning zangori rangi ham sochilishdandir. Quyoshning botishidagi qizil 
rangi – zangori va binafsha nurlarning qiya tushganda biosfera qatlamlari ichida 
ancha chuqurroq masofaga sochilishi natijasida oq yorug’lik spektrining 
o’zgarishidir. Infroqizil nurlar yanada kamroq sochiladi.
Maksvel nazariyasiga binoan elektromagnit to’lqinlar ko`ndalangdir Shuning 
uchun qutblanish qonunlarini tushuntirish uchun bulardan bittasini, odatda E
vektorining o’zini tutishini bilish etarli. 
Elektromagnit to’lqinlarning tarqalishi. 
Yorug’lik ko’plab atomlar nurlanishi to’plamidan iboratdir. Atomlar esa bir 
– biridan bog’liq bo’lmagan holda nurlaydi. 

Hamma yo’nalish bo’yicha E(H) tebranish vektorlariga ega bo’lgan 
yorug`likka tabiiy yorug’lik deyiladi. 

Ma’lum yo’nalish bo’yicha E(H)vektori tebranishi ajratilgan yorug’likka 
qutblangan yorug’lik deyiladi. Qutblanish darajasi. 
min
min







мах
мах
P
(4.17)
Imax
va 
Imin
lar E vektorining o’zaro perpendikulyar tekisliklardagi 
intensivligi. 
Tabiiy (a) ,qisman qutblangan (b) va to’la qutblangan (v) nurlar. 
Tabiiy nurni qutblantiruvchi asboblarga polyarizatorlar (qutblagichlar) 
deyiladi. Tabiiy kristallardan turmalin shunday xususiyatga ega. Kristalning 00` 
optik o’qiga parallel kesilgan 1 turmalin plastinkasi orqali o’tgan tabiiy nur 
qutblanadi. Unga perpendikulyar qo’yilgan ikkinchi turmalin plastinkasi bu nurni 
o’tkazmaydi, har bir kristalda shunday bir yo’nalish bo’ladiki, bu yo’nalishga 
nisbatan kristal panjaraning atomlari (yoki ionlari) simmetrik joylanadi, bu 
yo’nalish kristalning optik o’qi deyiladi. Polyarizatordan tabiiy nurning yarim 
intensivligi o’tadi. Polyarizator buralsa, qutblanish tekisligi buraladi, lekin