O‘zbekiston respublikasi oliy ta’limi, fan va innovatsiyalar vazirligi

2.2 Vint chiziqlar va ularning texnikadagi tadbig`i haqida ma`lumot.

Nuqta biror to‟g`ri chiziq atrofida (R masofada) tekis aylanishi bilan bir vaqtda unga nisbatan parallel yo‟nalishda tekis ilgarilanma harakat qilsa, vintsimon harakat qilgan bo‟lib, vint chizig`i chizadi. Nuqtning bu vaqtda bosib o‟tgan yo‟li, ya`ni traektoriyasi vint chiziq deyiladi. Nuqta aylanish sirtlaridan birortasi sirtida harakat qilsa, sirt turiga qarab tsilindrik (1.1- chizma), konussimon (1.2-chizma) vint chiziqlari deyiladi.

TSilindrik vint chiziq. Texnikada eng ko‟p qo‟llanadigan chiziq. TSilindrik sterjenga o‟z o‟qi atrofida bir xil aylanma harakat bo‟lsa va shu sterjenning A0 nuqtasiga qo‟yilib, unga ham tsilindr o‟qi bo‟yicha ilgarilanma harakat berilsa, keskich sterjen sirtidan A0-A8 vint chiziq kesadi (1.1-chizma). Sterjenning o‟z o‟qi atrofida to‟la bir marta aylanib chiqishida keskich h masofaga siljiydi. Bu h masofa vint chiziqning qadami yoki yo‟li deyiladi. Vint chiziqning o‟zi esa vint o‟rami deyiladi.

Xulosa

Xulosa qilib shularni aytish mumkinki Yasovchi chizikning vintli harakatidan hosil bulgan sirt deyiladi.
Faraz kilaylik AB (A₁ B₁ A₂ B₂) chizih o'hi, i bo'lgan SD (S₁ D₁ S₁ D₁)vint chizik buylab harakatlansa vint sirt xosil bo'ladi. Unda AV chizikning har bir nuktasi o'hi i bilan ustma-ust tushuvchi vint chizihlarni xosil kiladi. SD n, m, e... vint chizihlari vint sirti parallellari deyiladi.
Sirt o'hi gorizontal proektsiyalar tekisligi h1 ga perpendikulyardir. (133-chizma).
Tugri chizikning vintsimon xarakati natijasida hosil bo'lgai vint sirti gelikoid deb yuritiladi.
Vint sirtining yasovchi to'hri chizigi uning o'kini kesib utsa, sirt yopik vint sirt va kesma ochih vint sirt (gelikoid) deyiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.

1. O`zbеkiston Rеspublikasining “Ta`lim to`g`risida”gi qonuni. –T., 1997.
2. O`zbеkiston Rеspublikasining Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. T., 1997.
3. O`zbеkiston Rеspublikasining Davlat ta`lim standarti, T.2003.
4. J.Y.Yodgorov, F .R. Sobirov, NJ.Yodgorov “Geometrik va proyeksion
chizmachilik”. T–2007.
5. С. И.Дембинский ва В.И.Кузменко «Чизмачилик ўқитиш методикаси»
Пед. институтлар учун қайта ишланган. 2-нашр таржима Т-1973.
7. С. И. Дембинский. Моделирование в черчении. М., Учпедгиз, 1957.
8. И.Рахмонов ва бошқалар. Чизмачиликдан машқ ва масалалар тўплами.
Т. «Ўқитувчи». 1990.
9. И.Т.Раҳмонов. Чизмачиликдан дидактик ўйинлар. – Т- 1992.
10. И. Рахмонов. Чизмаларни чизиш ва ўқиш. - Т. «Ўқитувчи». 1992.
11. Ж.Ёдгоров ва бошқалар. Чизмачилик - Т. «Ўқитувчи». 1992.
12. Ю.Қирғизбоев ва бошқалар. Машинасозлик чизмачилиги курси. Т-1981.
13. Б.Будасов. Строительное черчение - М. «Просвещение» 1990.
14. Э.Д.Мерзон ва бошқалар. Задачник по машиностроитель- ному
черчению. - М. «Высшая школа», 1990.
15. М.Исаева. Чизмачиликдан топшириқлар.- Т. «Ўқитувчи». 1992.
16. П.Одилов ва бошқалар. Чизмачилик., - Т. ТДПУ. 2000.
17. www.nbgf.intal.uz