O’zbekiston respublikasi oliy

Pop tumanidagi horijiy investitsiyalar bilan ishlayotgan korxonalar faoliyati

6. 
   jadval
   

№	Ko’rsatkichlar nomi					O’lchov birligi	2012 y	2013 y	O’sish sur’a-ti %
1	Ro’yxatga olingan XIKlar					soni	6	7	116,7
	SH.J. faoliyat ko’rsatayotgani					soni	5	7	140,0
	Faoliyati to’xtagan					soni	1	0	0
2	Ishlab hajmi	chiqarilgan	mahsulot, ish	va	xizmatlar	Mln.sum	19705	20566,7	104,4
	SH.J. mahsulotlar turi bo’yicha
3	Eksport xajmi					ming dol	11232,5	8680,5	77,3
4	Import xajmi					ming dol	800,9	1010,0	126,1
5	Ishchilar soni					kishi	450	565	125,6
6	Ichki bozorda sotilgan mahsulot					ming sum	3848,3	7020,8	182,4
7	Ro’yxatga olingandagi ustav fondi					ming dol mln sum	12491,6 2845,9	12491,6 2845,9	100 100
	Hozirgi kunda					ming dol mln sum	19888,6 18004	19888,6 18004	100 100

Jadval muallif tomonidan Pop tumani statistika bo’limi ma’lumotlari asosida tuzilgan

Pop tumanida davlat ro’yxatidan o’tgan huquqiy shaxs maqomiga ega bo’lgan sub’ektlarning yagona davlat ro’yxati bo’yicha

7. 
   jadval (birlikda)
   

	Jami	Mikro firm.	Kichik korx.	Kichik biznesga mansub emas
Davlat ro’yxatidan o’tgan	1232	823	102	307
Faoliyat ko’rsatayotgan	1127	721	101	305
Faoliyat ko’rsatmayotgan	105	102	1	2
2013 y.da ro’yxatdan o’tgan	74	72	0	2
2013 yda tugatilgan	46	43	0	3

Jadval muallif tomonidan Pop tumani statistika bo’limi ma’lumotlari asosida
tuzilgan

Pop tumanida davlat ro’yxatidan o’tgan yuridik shaxs maqomiga ega bo’lgan sub’ektlarning mulkchilik shakllari bo’yicha

8. 
   jadval (birlikda)
   

№	Ko’rsatkichlar	2012 yilda	2013 yilda	Farqi
				Miqdorda (+,-)	Foizda
1	Davlat mulki	279	283	+4	101,4
2	Xususiy mulk	914	949	+35	103,8
3	Jami ro’yxatga olingan xo’jalik yurituvchi sub’ektlar soni	1193	1232	+39	103,3
4	Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda:
	-davlat mulki salmog’i (%)	23,4	22,9	-0,5	97,9
	-xususiy mulk salmog’i (%)	76,6	77,1	+0,5	100,7

Jadval muallif tomonidan Pop tumani statistika bo’limi ma’lumotlari asosida tuzilgan

Pop tumanida davlat ro’yxatidan o’tgan huquqiy shaxs maqomiga ega bo’lgan sub’ektlarning sohalardagi tabaqalashuvi

9. 
   jadval (birlikda)
   

Tarmoqlar	Jami	SHu jumladan
		Mikro	Kichik	Boshqalar
Sanoat	130	118	8	4
Qishloq xo’jaligi	124	102	3	19
O’rmon xo’jaligi	1	0	0	1
Transport va aloqa	36	28	4	4
Qurilish	61	55	5	1
Ulgurji savdo	31	28	1	2
Savdo va umum-ovqatlanish	433	386	45	2
Tayyorlov	1	1	0	0
Axborot-hisoblash xizmati	8	8	0	0
Umumiy tijorat amaliyoti	39	39	0	0
Kuchmas mulk amaliyoti	5	5	0	0
Moddiy i/ch boshqa turlari	2	2	0	0
Uy joy va kommunal	27	12	1	14
Maishiy xizmat	13	13	0	0
Sog’liqni saqlash	51	16	19	16
Xalq ta’limi sohasi	130	6	16	108
Madaniyat sohasida	5	3	0	2
Fan soxasida	2	1	0	1
Moliya soxasida	1	0	0	1
Boshqaruvda	95	0	0	95
Jamoat birlashmalari	37	0	0	37
Jami	1232	823	102	307

Jadval muallif tomonidan Pop tumani statistika bo’limi ma’lumotlari asosida tuzilgan

Savdo va maishiy xizmat ko’rsatkichlari

10. 
    jadval
    

№	Ko’rsatkichlar	O’lchov birligi	2012 yil	2013 yil	O’sish sur’a-ti %
1	CHakana savdo aylanmasi
	- amaldagi narxlarda	Mln.so’m	151055,4	173805,1	100,7
	SH.j. tashkillashmagan savdo	Mln.so’m	17808,3	30165,1	148,2
	Aholi jon boshiga	Ming so’m	782,3	883,6	112,9
2	Pullik xizmat – amaldagi narxlarda	Mln.so’m	28555,8	40215,2	123,4
	SH.j. tashkillashmagan savdo	Mln.so’m	11418,3	24342,0	186,9
	Aholi jon boshiga	Ming so’m	122,1	206,3	168,9
3	Maishiy xizmat
	- amaldagi narxlarda	Mln.so’m	7377,1	9366,9	122,7
	Aholi jon boshiga	Ming so’m	38	48	124,6
4	2013 yilda tashkil etildi:	Birlik	85	93	109,4
A	-do’konlar	Birlik	27	41	151,8
B	-umumiy ovqatlanish shahobchalari	Birlik	7	9	128,6
V	- «Guzar» savdo-maishiy xizmat majmuasi	Birlik	1	2	200
G	Maishiy xizmat shaxobchalari	Birlik	50	41	82

Jadval muallif tomonidan Pop tumani statistika bo’limi ma’lumotlari asosida tuzilgan

III-Bob. Erkin raqobat sharoitida kichik biznes korxonalarida marketing faoliyati samaradorligini oshirishning asosiy yo’llari

III-1. Tadbirkorlik tuzilmalarida marketing muammolari va ularning raqobatbardoshlik strategiyasini ishlab chiqish

Marketing kishilarning nisbatan yangi faoliyati bo’lganligi tufayli uning oldida hal qilinishi lozim bo’lgan juda ko’p vazifalar turibdi. Marketing organlarining ishida parallelizm, takrorlanuvchanlik va mahalliychilik kabi illatlar tez-tez uchrab turadi. Marketing tuzilishidagi ko’p bo’g’inlilik, har bir tadbirkorlik sub’ekti faoliyatida o’z marketing bo’limlarining paydo bo’lishi yoki ularni umuman tashkil qilinmayotganligi sabablari asoslanmagan, tahlil qilinmagan va o’rganilmagan. Hanuzgacha milliy iqtisodiyot, mamlakat miqyosida marketingni boshqarib, koordinatsiya qiluvchi organ tuzilganicha yo’q. Ayrim vazirliklarda hali marketing boshqarmalari tuzilmagan. Tashkil etilgan marketing bo’limlari, guruhlarining tarkibiy tuzilishi ba’zan bir xil mahsulot ishlab chiqaruvchi firmalarda aksariyat hollarda bir xil emas. Ularning tarkibida ba’zan keraksiz va ortiqcha bo’limchalar, guruhchalar tashkil etilgan. Ularning nizomlari, funktsiyalari ayrim hollarda hamon ishlab chiqilmagan.

Marketingni rejalashtirish ishlari ham ko’pincha hanuzgacha qo’l mehnati bilan bajarilmoqda. Bunda ba’zan hisob-kitoblarni ilmiy asoslanganligi sezilmaydi. Darhaqiqat, norma va normativlarning aksariyat qismi havoiy, havodan olib, statistika uslubida belgilanganligi aniq. Masalan, tovarlarga bo’lgan ehtiyojni aniqlash, odamning iste’mol normasini odamlar soniga ko’paytirish yo’li bilan aniqlanadi. Bunda normalar ayrim tovarlarga o’tgan yillarda iste’mol qilish normalaridan foydalanish orqali hisoblanadi. Ehtiyojni statistika usulida hisoblash esa hech qanday ilmiy asoslarsiz o’tgan yillardagi iste’mol miqdorini bo’lishi mumkin bo’lgan ayrim o’zgarishlar koeffitsientiga ko’paytirish orqali aniqlanadi.
Marketingni amalga oshirish infrastrukturasi yetarli darajada rivojlanmagan. Bu infrastruktura ishlab chiqarish, ijtimoiy infrastrukturalardan farq qilib, marketing jarayonini amalga oshirishni yaxshi yo’lga qo’yish, buning uchun shart- sharoitlar yaratish bilan bog’liqdir. U inshootlar, yo’llar, madaniy-maishiy xo’jalik sohalari, aloqa kabi marketingni boshqarishga sharoit yaratish bilan band sohalarni o’z ichiga oladi. Ular jumlasiga har xil programmalar paketi, axborotlarni uzatish, qayta ishlash, saqlash asbob-uskunalari, ilmiy-texnika vositalari va boshqalar kiradi.
Marketing axborotlar tizimi hamon mukammal darajada emas. Ularni yig’ish asosan sub’ektiv holatlarga bog’liq. Haqiqatdan ham, masalan, bozorda tovarga bo’lgan talab yoki raqobatchi haqida ma’lumot kerak bo’lsa, albatta, anketa so’rovlari o’tkazilishi lozim. Bu esa anketa so’rovlariga javob beruvchilarning va uni o’tkazuvchilarning holati, ular fe’l-atvori, kayfiyati bilan belgilanadi. Ularning madaniy, ilmiy, ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy darajasi ham katta rol o’ynaydi.
Respublikamizda umummamlakat bo’yicha bozor, kon’yuktura ma’lumotlari
banki tashkil qilinmagan, vaholanki ko’pgina davlatlar bu ishni kompyuterlarga yuklaganlar va barcha kerakli ma’lumotlar mashina xotirasida saqlanadi, ishlov
beriladi va kerakli joyga uzatiladi. Marketingni operativ tashkil etish va amalga oshirish yetarli darajada rivojlanmagan. Bozor sig’imi, baholar darajasi, raqobatchilar, talab va taklif kabi ma’lumotlarni tezkorlik bilan marketing guruhlariga yetkazib bermaslik, ularni tegishli tezkor va chaqqon harakat qila olmasliklariga sabab bo’ladi. Bu esa tovarni tegishli miqdorda, sifatda to’liq va o’z vaqtida tegishli joyda bo’lishini ta’minlay olmaydi.
Marketing tovarlarni yaratish, bozorga kiritish va bozordagi hayotiylik davri kabi masalalarini o’z ichiga olgani uchun, ularni ishlab chiqarish texnika va texnologiyasi, sifat va iste’mol xossalari haqida, ko’p hollarda, yaxshi tasavvurga ega emasligi, shu sohalarda ancha qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Uning tovarlar holati, ularni takomillashtirish, iste’moli bo’yicha ham tegishli yo’l- yo’riqlar, takliflar bermog’i maqsadga muvofiqdir.
Kichik va xususiy tadbirkorlikda marketingning muhim muammolaridan biri
baholar siyosatini mukammallashtirishga erishishdir. Ularni belgilashni to’liq ilmiy asoslanganligiga erishish, marketing strategiyasini nazarda tutish, ularni ob’ektivligi va haqqoniyligi har bir xo’jalik manfaatlari va davlat manfaatlariga mosligiga erishishdir. Bunda baholarning tovarlarga bo’lgan talab va taklifdan kelib chiqishigina emas, balki iste’mol xususiyatlari qiymati asosiy o’rin tutmog’i lozim. Tovarlarni sotishni boshqarish muammosi ayniqsa muhimdir. Tovarlarni iste’molchilarga, savdo, vositachi va boshqa kanallar orqali sotilishining eng samarali yo’lini aniqlash, ularni xaridorlarni o’ziga to’g’ridan-to’g’ri yetkazib berishni ta’minlash xarajatlarni, aylanma mablag’lar miqdorini kamaytiradi, ularni aylanishini tezlashtiradi. Bunda xaridorlarning barcha talab va istaklarini to’liq hisobga olinishiga erishiladi. Ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar orasida to’g’ridan-to’g’ri aloqalarni mavjudligi, ular orasida do’stona munosabatlar o’rnatilishiga, kerak bo’lganda bir-birlariga texnik, texnologik va moliyaviy yordam berishga imkon yaratadi. Bunday xo’jalik aloqalarining o’rnatilishi har ikkala tomon manfaatlariga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Marketing kommunikatsiya muammolarini hal qilishga yordam qilmog’i lozim. Biz bu o’rinda tovarlar reklamasi, targ’ib qilinishi, servis xizmat ko’rsatish, yarmarka va ko’rgazmalarda qatnashishni kengaytirish, korxonalarning o’z belgisi, imidjiga ega bo’lishi kabi muammolarni tushunamiz. Bu guruh muammolar haqiqatan ham respublikamiz tadbirkorlari uchun keyingi yillarda marketingni hayotimizga kirib kelishini tezlashuvi va uning bu elementlari qo’llanila boshlashi tufayli, bu sohada tajribamizning yo’qligi natijasida paydo bo’lgan muammolardir. Ularni qo’llashda chegaradan chiqib ketish, me’yorini bilmaslik hollari ham uchrab turadi.
SHuningdek, servis xizmatlarining ko’pgina turlari (sotishdan oldin va sotishdan keyingi) yetarli darajada rivojlanmay qolmoqda. Ko’rgazma va yarmarkalar ham juda kam o’tkazilmoqda. Kadrlar muammosi eng muhim muammodir. Marketingni tashkil etish va amalga oshirish sohasida maxsus kadrlar tayyorlash afsuski, hech bir mamlakatda va jumladan, bizda ham yo’lga qo’yilmagan. Vaholanki marketingni tashkil etish va amalga oshirish ayrim tarmoqlarni, milliy iqtisodiyotni boshqarishda o’z murakkabligi va nozik tomonlarining ko’pligi bilan ajralib turadi. Marketing nafaqat o’zini xarajatlarini
to’liq qoplashi va foyda olib, o’z xodimlarining farovonligini oshirishga erishishi, balki u xizmat ko’rsatayotgan, mahsulot ishlab chiqaruvchilar, xaridorlar, iste’molchilarning ham yuksak did, ehtiyojlarini qondiribgina qolmay, ularning ham samarali ish faoliyati yuritishlariga imkon yaratmog’i lozim. Bu esa marketing rahbari va uning xodimlaridan alohida ziyraklik, zukkolik, fahm-farosat, madaniyat va yuksak bilimlarni talab qiladi.
Yuqorida keltirilgan muammolarni to’g’ri hal qilish uchun quyidagi ishlar amalga oshirilmog’i lozim:

• 
  korxona, vazirlik va yuqori boshqaruv organlarida maxsus marketing bilan
  

shug’ullanuvchi boshqarma, bo’lim va guruhlarni tashkil qilish;

• 
  maxsus konsalting markazlari, ilmiy-tekshirish laboratoriyalari, institutlar tomonidan yaratilgan yangiliklar va ixtirolarni marketing, marketingni boshqarish amaliyotiga tezkorlik bilan qo’llash organlari tashkil etish;
  
• 
  maxsus professional kadrlar tayyorlash, ularni ilmiy-professionallik darajasini doimiy oshirib turish ustida g’amxo’rlik qilish;
  
• 
  kadrlarni moddiy rag’batlantirish, ularni o’z ishlari natijasidan manfaatdorlik darajasini oshirish;
  
• 
  yaxshi moddiy-texnika bazasini tashkil etish, fan-texnika taraqqiyoti natijalarini marketingni boshqarishda tezkorlik bilan joriy qilish va boshqalar.
  

Bu ishlarning natijasi esa marketingni mukammallashtirish, uning yangi usul va turlarini izlab topish va amalga oshirishni, yuqoriroq darajaga ko’tarishdir. Bu borada ochiq tizimlar marketingi haqida fikr yuritmoqchimiz. Yopiq va ochiq tizimlar, jarayonlarni almashuvi bilan farq qiladi. Ochiq tizim o’zaro jonli organizm kabi moddiy, energetik, axborot resurslari bilan almashadilar. Aks holda ular o’limga mahkumdirlar, inqirozga uchraydilar. Marketing biznesga nisbatan ochiq tizimlar kategoriyasi bilan fikrlashar ekanmiz, bu marketingni boshqarishni mukammallashtirishda marketing kelishuviga nisbatan bizning munosabatlarimizga asoslanmog’i, har qaysi yangi kelishuv barcha xaridorlar, ishlab chiqaruvchi uchun manfaat, bizga esa qo’shimcha foyda keltirishi, tez o’zgaruvchan muhitda korxona moslashuvi yoki o’z ishi faoliyatini to’xtatishidir.
Hozirgi paytda mamlakatimizda bozor tadqiqotlarini olib borishni o’zaro qarama-qarshi bo’lgan 2 yo’nalishga ajratish mumkin. Birinchi yo’nalish, maxalliy korxonalarning o’z tovarlarini faqat eksport qilishning marketing tadqiqotlarini o’tkazishdan iborat. Mantiq jixatdan bu juda ham oddiy: tashqi bozorda raqobatchilar ko’p va ularning aksariyati marketing borasida o’ta jiddiy tadqiqotlar olib boradi.
Ichki bozor masalasida esa, tovarlar yetishmovchiligi, sust raqobatchilar mavjudligi sabab, chuqur marketing tadqiqotlarini o’tkazish zaruriyati sezilmaydi.
Ikkinchi yo’nalish esa, maxalliy bozorni o’rgatishga qaratilishi lozim, chunki, bizning korxonalarimiz moliyaviy mablag’lar, yuqori malakali mutaxassislar, bozorlar to’g’risida axborotlarning yetishmovchiligi sabab, samarali eksport marketingi tadqiqotlarini o’tkazishga qodir emasdilar.
Maxalliy korxonalarimiz tashqi bozorga eng avvalo, erkin muomaladagi valyuta olish maqsadida chiqadilar. Ularni tashqi bozorni o’rganishlari asosan xom ashyo eksporti yoki xalq iste’moli tovarlarini chetga chiqarish bilan bog’liq
yondoshividan iborat bo’ladi. Bu yo’nalishdagi birinchi qadamlar albatta, muvaffaqiyat qozonib boradi va ularda muayyan manfaatlar uyg’otadi, chunki raqobat bu borada unchalik o’tkir emas, muhimi, o’z mamlakatidagi raqobatchilardan ortda qolmaslik zarur. Faqatgina bir qancha vaqt o’tgandan so’nggina, bizning tadbirkorlar shuni tushunadilarki, eksportning bu bo’g’ini boshqa ilg’or tadbirkor-raqobatchilar tomonidan manfaatsiz eksport sifatida voz kechilgan va ular hozirgi sharoitda istiqbolliroq bo’lgan ishlab chiqarish va ilmiy yondoshishni talab etuvchi mahsulotlarni sotish sohasida banddirlar.
Korxonalar o’z maxsulotlarining raqobatbardoshligini oshirishning eng muhim omillaridan biri - bu tovarlar tannarxini kamaytirib borish ekan, bu boradagi strategiyasining bir unsuri sifatida to’g’ridan-to’g’ri xaridorlar bilan ishlash va tayyor maxsulotni qayta sotuvchilardan voz kechish mexanizmini ishlab chiqishdir.
O’tish davri iqtisodiyotida tadbirkorlar uchun axborot infratuzilmalarining rivoji muhim rol o’ynaydi. Bu axborot manbalaridan tadbirkorlarning muntazam xabardor bo’lib turishi zarurdir. Fikrimizcha, raqobatni kuchaytirishning muhim omili sifatida axborot markazining ko’magi muhim rol o’ynaydi.
Korxona o’zi oladigan axborot xajmini asta sekinlik bilan oshirib borishi zarur bo’ladi. Bu axborotlar baho sur’atlari, turli narxlardagi maxsulotlar sotuvi, raqobatchilar narxi, maxsulot sotuviga turli xil omillarning ta’siri to’g’risida ma’lumotlarni to’plash kabilardan iboratdir. Biz bu ma’lumotlar ishlovini shartli ravishda 3 bosqichga ajratamiz. Eng avvalo, korxona o’z ichki axborot manbalarni, ya’ni o’tgan davr ma’lumotlarini taxlil qilish zarur. Bu ma’lumotlar korxona hozir ishlab chiqarayotgan maxsulotlar asortimentlariga to’g’ri kelmasliklari ham mumkin. Biroq eng muhimi bozorni o’rganishda bu ma’lumotlarning asqotishidir. CHunki, ko’plab bozorlar iste’mol turlari, rivojlanish darajasi va faoliyati bo’yicha o’zaro o’xshash bo’ladi.
Keyingi bosqichda mavjud tashqi axborotni izlash va taxlil etishga o’tiladi. Bu yerda, albatta tadbirkor jiddiy to’siqlarga duch keladi. Xozirgi paytda biror ma’lumot to’g’risida aniq axborot olish imkoniyati anchagina cheklangandir. Endi bevosita va bilvosita ma’lumotlarni turli xil manbalardan izlanadi, solishtiriladi, tegishli xulosalar qilinadi. Ichki va tashqi axborot to’planib bo’lgach, uning taxlilidan so’ng, bozorni tadqiq etishning uchinchi bosqichiga o’tiladi. Bu bosqichda bevosita iste’molchilar talabi, distribyutorlar, raqobatchilar, eksportlar va maxsulotlarni bozorda sotish bo’yicha boshqa ishtirokchilar faoliyati o’rganiladi. Bu borada bevosita so’rovlar o’tkazish ham yaxshi natijalar beradi.
Bozor munosabatlarining chuqurlashib borishi bilan tovarlar va xizmatlar, xo’jalik yuritishning hamma sub’ektlari to’g’risida axborot tizimining yaratilishi ko’ndalang masala bo’lib qolmoqda. Bunday sharoitda, xo’jalik sub’ektining tub tijorat sirlari ochilishga yo’l qo’ymaydigan, ammo raqobat kurashni rivojlantirishga qaratilgan ma’lumotlar asosining yaratilishi uchun «tijorat axborotiga davlat standarti»ni o’rnatish maqsadga muofiq bo’ladi.
Amaliyotda samarali marketing tizimining amal qilmayotganligi sabab,
ko’plab korxonalar bozor kon’yunkturasi tugul, uning alohida bo’g’inlarini ham
nazoratdan chetda qoldiradilar. Bunday holda bu korxonalar ulgukrji savdo ta’sirida qoladilar va ular o’z navbatida tovar bahosini oshirib yuboradilar.
Korxonalarning bozor sharoitiga ko’nikib borishlari bir-biriga zid bo’lgan strategiyalarni shakllanishi bilan bormoqda, ya’ni bir tomondan ilgari, mavjud bo’lgan xo’jalik aloqalari, xom ashyo va materiallar yetkazib beruvchilar strategiyasi bo’lsa, shu bilan bir vaqtda mahsulot sortishdagi faolliklarn, yangi bozorlarni izlash, yangi iste’molchilarni jalb etish strategiyasi boshqa tomondan namoyon bo’lmoqda. Ayrim korxonalar mahsulot sotishning o’z tizimlarini yo’lga qo’ymoqdalar, ya’ni firma do’konlari, marketing tadqiqotlari markazlarini ochmoqdalar. O’sib borayotgan raqobat kurashi muhitida o’z mahsuloti bahosini ushlab turish ham uni sotishda muhim rol o’ynaydi.
Bugungi kunda ishlab chiqarish savdo tuzilmalarining o’z maxsulotlarini sotishda firma do’konlar, avtodo’konlar va hokazo savdo tarmoqlaridan foydalanayotgan, ulgurji savdo va dilerni keng jalb qilayotgan bo’lsalarda, zamonaviy yoki raqobatning keng avj olishi bilan korxonaning bu savdo agentlari talabga javob bera olmay qolishlari mumkin.
SHuning uchun O’zbekistonda bozor munosabatlarining chuqurlashib borishi hamda xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy jixatdan baquvvat bo’lishlari bilan yaqin kelajakda kichik distribyuterlik tizimlari yaratish maqsadga muofiq bo’ladi. Bu tizimining yaratilishi uni boshqarishni samarali tuzilmalarni shakllantirishni talab etadi. Maxsulot ishlab chiqaruvchi va sotuvchi korxonalar endi bu tuzilmalarga xar bir ma’lum bozor bo’g’inlari bo’yicha muayyan bir davrga belgilangan, eng yuksak iqtisodiy samaraga yo’naltirilgan maqsadlarga erishish vositasi sifatida qaraydilar .
Iste’molchi uchun bo’lgan raqobat kurashi shunday strategiyani taqozo etadiki, bunga muofiq korxona resurslar bilan bog’liq o’zining kuchli imkoniyatlaridan raqobat ustunligiga ega bo’lgan muayyan bozor bo’g’inlaridan foydalanadi. Korxona shunday moliyaviy, mexnat, xuquqiy, tuzilmaviy, texnik, komunikatsion va hokazo resurslarga ega bo’lishi mumkinki, ular korxonaga boshqa sub’ektlardan ko’ra nisbiy ustunlik beradi. Bu holat, bozor tizimida korxonar o’rtasidagi farq fenomenini belgilaydi. Korxona resurslari bozor tizimida shuning uchun ham farq qiladiki, erishilgan natijalar, bozordagi ulush va barqarorlik bo’yicha korxonalar o’rtasidagi farq quyidagi qator holatlarda ko’rinadi:

• 
  o’z imkoniyatlarini taxlil etish muayyan faoliyat sohalarida boshqa sub’ektlar bilan birgalikda faoliyat ko’rsatishga imkon beradi va bir qator resurslar bozordagi sheriklarga beriladi;
  
• 
  xar bir korxona o’z rivojlanish tarixiga ega bo’lib, uning mahsuli sifatida o’ziga xos xususiyatlariga egadir;
  
• 
  bir qator resurslar shunday holda raqobatbardosh bo’la oladilarki, qachonki ulardan boshqa resurslar bilan o’zaro uyg’un holda foydalanilgan bo’lsa;
  
• 
  iste’molchilar manfaatining muntazam o’zgarib turishi va buni hisobga olgan holda, raqobat ustunligiga harakat qilish innavatsion faollikni rag’batlantiradi, natijada, imkoniyatni boy bermagan bir qator korxonalar muvaffaqiyatga erishadilar.
  

U yoki bu korxonaning raqobatbardoshligi raqobatchilarga nisbatan qanday resurslarga ega ekanligi bilan aniqlanishi mumkin. Korxonada resurslar nisbiy ustunligi bo’lishi mumkin, biroq u bozorda raqobatchilarga nisbatan manfaatliroq holatni muqarrar ta’minlay olmaydi.
Bozorda raqobat ustunligiga erishishda korxona uchun bozorga xos quyidagi uchta tavsif muhim ahamiyat kasb etadi:

• 
  bozorlar bir xil bo’lmagan talablarga ko’ra ham farqlanadi va shuning uchun korxona raqobat ustunligiga mutlaq bozor bo’yicha emas, balki bozorningmuyyan bo’g’inida erishish mumkin;
  
• 
  shuni e’tiborga olish zarurki, axborot manbalari hech qachon to’liq bo’lmaydi, u hamma vaqt xarajatlar bilan bag’liqdir va raqobatchilar o’rtasida u notekis taqsimlanadi;
  
• 
  raqobat kurashi ustunligiga ishlab chiqarish jarayonlarida va mahsulotda innovatsiya uchun mukofotlar ko’rinishda erishiladi.