O’zbеkistоn rеspublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi buхоrо davlat univеrsitеti
Yüklə 5,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 10.1. Biogaz va bioo’git ishlab chiqarishdagi xom ashyo turlari Go’ng.
|
10.7-chizma.
Kombinasiyalashgan qurilmaning umumiy ko’rinishi. 1–shisha qoplama, 2–distillangan suv chiquvchi quvur, 3–qurilma yon devoir, 4–aralashma (substrat) solinadigan taglik, 5–shishasi ochilib bioo’g’it olinadigan maxsus joy 250 (uzunligi 10 m , eni 2 m va devorining balandligi 0,2 m ), bunday elementlarni ko’paytirish va yordamchi qismlarni o’zgartirish orqali unumdorligi kattaroq bo’lgan qurilmalarni yaratish mumkin. Aralashma uchun tayyorlangan maxsus idish hajmi 10 tonnagacha bo’lishi mumkin, ma’lum balandlikka o’rnatilsa qurilmaga aralashmaning oqib kelishi qulay bo’ladi. Distillyat uchun o’rnatilgan quvurlar ham ma’lum qiyalik ostida ulansa, suvning yig’ilishiga qulay imkoniyat tug’iladi. Quyosh energiyasi asosida ishlaydigan bioo’g’it olish qurilmasiga solinadigan (biogaz olingan) aralashma maxsus avtomashinalar yordamida olib kelinadi. 10.1. Biogaz va bioo’git ishlab chiqarishdagi xom ashyo turlari Go’ng. Biogaz ishlab chiqarishda o’simliklar va hayvon chiqindilaridan foydalangan holda tabiiy metan gaziga o’xshash biogazni olish mumkin. Qaysi o’simliklardan qancha boigaz ajratib olish xususida ko’pgina manbalarda ko’rsatib o’tilgan. Biogaz ishlab chiqarish jarayonida, asosan, hayvonlar chiqitidan foydalanib ish olib borilgan. Respublikamiz hududida uy hayvonlaridan asosan ot, cho’chqa, qoramol boqishda va parrandachilikka asoslangan fermer xo’jaliklari tashkil etilgan. Hududlar imkoniyatlaridan kelib chiqgan holda tovuq chiqindisidan foydalanib biogaz olish amalga oshirilgan. Bunga sabab deyarli har bir oilada parrandachilik bilan shug’ullanish imkoniyati mavjudligi hisoblanadi va tovuq chiqitiga bo’lgan ehtiyoj to’liq qondiriladi. Ayrim oilalarda 1000 bosh va undan ortiq ham parranda mavjud. Bu har bir oilaga kichik biogaz qurulmasini barpo etishga imkon beradi. Tadqiqotlarda tovuq go’ngining tanlanishiga yana bir sabab, gibrid tovuqlar oziq-ovqati juda kuchli ratsion tarkibga ega bo’lganligi va uning organik moddalarga boy bo’lishidadir. Tovuq go’ngining yana bir xususiyatli tomoni yarim tayyor bo’tqa shaklida bo’lishidadir. Uning namligi yuqori darajada bo’lishi, aralashmaga qo’shiladigan suv nisbatini kamaytiradi. Mol go’ngida namlik yuqori darajada bo’lmasligi-bir joyda yopishib, qattiq dona - dona holatga kelib qolishiga olib keladi. Bu holat esa reaktorda bir xil darajada issiqlik tarqalmasligiga sabab bo’ladi. Tovuq go’ngida bunday xususiyat mavjud emas. Bir bosh tovuq kuniga (25 – 30) g go’ng chiqaradi 251 hamda tovuq go’ngining mol go’ngiga qaraganda biogaz chiqishi va metan saqlash unumi yuqori hisoblanadi. Barg. Biogaz tayyorlash jarayonida o’tkazilgan tadqiqotlarda barg va uning xazonidan foydalanilgan. Bargdan foydalanib biogaz olish jarayonida anaerob mikrobakteriyalari hosil bo’lish ortadi. Bunga sabab, xazonda mikrobakteryalar mavjud bo’ladi. Daraxt tepasida tirik holatdagi bargda asosiy moddalar to’planadi, shuningdek, mikrobakteriyalar ham. O’simlik kuzgi xazonrezgilik boshlangan paytda bargda o’simlikda to’plangan zararli moddalar va ko’pgina mikrobakteriyalar ham birga to’planadi. Xazondagi mikrobakteriyalar kislorodsiz sharoitda metan hosil qiluvchi anaerob bakteriyalarga aylanadi va bu bakteriyalar biogaz hosil bo’lishida asosiy ishtirokchi bo’lib xizmat qiladi. Xazon chirindiga aylanib, anaerob bakteriyalarning rivojlanishi uchun ham asosiy muhit hisoblanadi. Xazondan foydalanishning yana bir ahamiyatli tomoni bioaralashmaning birdek aralashishi va go’ngning bir - biriga yopishib, jarayonning sekinlashib qolishi oldini oladi. Respublikamiz sharoitida ko’p barg hosil qiluvchi o’simliklar juda ko’p. Masalan, chinor, o’rik, terak, tol va boshqa o’simliklarni misol keltirish mumkin. Xazondan foydalanishning ham ma’lum bir qonun qoidasi bor. Xazonning asosiy tarkibi sellyulyozadan iborat bo’lganligi sababli, sellyulyoza tezda chirindiga aylanmaydi. Demak, xazon tarkibidagi sellyulyozadan metan olish qiyin va muddat talab etadi. Biogaz olish reaktoriga xazonni solishdan oldin unga bijg’ish jarayonini tezlashtitish uchun ishlov berib, undan so’ng reaktorga solish kerak. Shu holatda xazon tezda bijg’ib sellyulyoza biogaz beradi. Xazonga alohida ishlov berish ortiqcha mehnat, mablag’ va vaqt talab etadi. Biogaz olishda terak bargidan foydalanish mumkin. Terak bargidan biogaz olishning quyidagi afzalliklari mavjud: 1. Terak bargining o’rtacha kattalikda ekanligi uni bioaralashma bilan yaxshi va birdek aralashishiga imkon beradi; 2. Terak bargining ko’plab to’kilishi; 3. Terak daraxtida erta xazonrezgilik ro’y berishi, yog’in-sochinli kunlarga qolmasdan xazonni yig’ishtirib olish imkonini beradi; 4. Terak bargining qalin va ko’p bo’lishi unda mikrobakteryalarning ko’p bo’lishini ta’minlaydi; 252 5. Terak bargi o’rtacha kattalikka ega bo’lganligi uchun bioaralashmaning bir - biriga yopishib qotib qolmasligi va ma’lum to’siqlarni paydo qilmasligi jarayonga xalaqit bermaydi. Yüklə 5,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|