244
yoʻllash demakdir. Oʻquvchilarning idividual tipologik xususiyatlari, yoshi va
jinsini hisobga olgan holda ularning har birini oqilona kasbga yoʻllash shaxs
psixologiyasining muhim vazifalaridan biridir. Bozor
iqtisodiyotiga asoslangan
jamiyat qurish toʻgʻrisidagi hujjatlarda oʻquvchilarni (oʻz imkoniyatlarini oʻzi
baholashorqali) mustaqil kasb tanlashga oʻrgatish juda muhim va zarur vazifa
ekanligi ta’kidlanadi. Shunga koʻra psixolog olimlar, metodistlar, tashxis
Markazi xodimlari keng jamoatchilik bilan birgalikda kasbga doir bilimlarni
keng tashviqot qilishlari, kasb-kor tanlashga oid yoʻl-yoʻriqlar
va metodlar
ishlab
chiqishlari,
kasb
tanlash
maslahatlari
rasmiy
shaxobchalari
kengaytirilishi, professiogramma, professiografiya, psixogrammalar koʻlami
orttirilishi lozim.
Kasb tanlash faoliyatini oqilona tashkil etish uchun mamlakatimiz qaysi
soha mutaxassislariga muhtojligini nazarda tutish va shunga yarasha maktab
oʻquvchilarini ularning mayli, intilishi, qiziqishi, imkoniyati, aqliy va jismoniy
qobiliyatlariga qarab, hamda u yoki bu kasbga yaroqliligini aniqlab, soʻngra
kasbga yoʻllash kerak.Bundan tashqari, malakali psixologlar va pedagoglar (shu
jumladan mahalla tarbiyachisi), murabbiylar, muhandislar
va texniklar har bir
kasb-hunarning oʻziga xos tomonlari haqida malakaviy maslahatlar tashkil
qilishadi. Lekin, yoshlarning kasb-hunar tanlashi asosan oʻrta maktabdan
boshlanadi, shunga koʻra oʻquvchilar kichik jamoasi bilan psixologlar oldida
turli yoshdagi, jinsdagi maktab oʻquvchilarini kasbga qiziqtirish, mehnat
qobiliyatlarini
rivojlantirish, ichki imkoniyatlarini ishga solish (oʻzini-oʻzi
namoyon etish) kabi muhim vazifa turibdi. Psixologlar, bundan tashqari,
oʻquvchilarning aql idroki, qobiliyatlarini hamda muayyan kasbga yaroqlilik
darajasini aniqlash metodlari, usullari,
texnologiyasi, shakllari, mezonlari va
tarkibiy qismlarini ishlab chiqishlari, shuningdek, bu sohada ilmiy - tadqiqot
ishlari olib borishlari zarur.
Ilk oʻspirinlar va katta oʻsmirlarning kasb tanlashi katta hayotiy ahamiyatga
ega boʻlgan ham shaxsiy, ham ijtimoiy muammo boʻlganligidan bu jarayonda ota-
onalar, jamoatchilik va turli kasb ustalari ham faol qatnashishlari kerak,
chunki
yoshlar koʻp hollarda kattalarning maslahatlari va tavisyalarini hisobga olgan holda
qat’iy bir fikrga, qarorga kelishlari mumkin. Shuni ham aytib oʻtish oʻrinliki,
245
maktab oʻquvchilari kasb tanlash borasidagi oʻz qarorlarini, koʻpincha, har
tomonlama dalillab bera olmaydilar, biroq ularning koʻpchiligi bu masalaga ongli
ravishda
yondashishga
intiladilar.
Maktab
kasb-hunarga
yoʻnaltiruvchi
mutaxassisining asosiy vazifasi oʻquvchilarni kasb-hunarga yoʻnaltirishni
ta’minlovchi barcha ma’lumotlar bankini yaratishdan iborat. Bu maqsadda kasb-
hunarga yoʻnaltiruvchi mutaxassis tuman (shahar) tashxis Markazidan olgan kasbiy
axborotlar, kasblar roʻyxati, tasnifi, hududiy kasblar roʻyxati, kasblarga boʻlgan
ehtiyoj va boshqa kasbiy tashxis metodikalari, tavsiya va yoʻriqnomalardan
foydalaniladi. Maktab kasb-hunarga yoʻnaltiruvchi mutaxassisi tomonidan
oʻquvchilarning kasbiy qiziqishlarini rivojlantirish, kasblar haqidagi ma’lumotlarni
toʻliqroq
anglab etishi shuningdek, ularning kasb tanlashdagi reallikni vujudga
keltirish maqsadida maktabda ilgʻor kasb egalari, kasb faxriylari, kasb sulolalari
bilan uchrashuvlar, davra suhbatlari, kechalar va ma’ruzalar tashkil etilsa maqsadga
muvofiq boʻladi. Ushbu tadbirlar oʻquvchining shu kasbga boʻlgan qiziqishini
yanada qat’iylashishini vujudga keltiradi.
Dostları ilə paylaş: