Oʻzbеkistоn rеspublikasi оliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti
Forvard bitimlarining muddatlari bo’yicha ulushlari
Yüklə 87,26 Kb.
|
Forvard bitimlarining muddatlari bo’yicha ulushlari (mlrd. AQSh dollari)5
Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, bir yil va undan kam bo’lgan muddatlarda tuzilgan forvard bitimlarining barcha tuzilgan bitimlardagi ulushi yuqori ulushga ega. Ya’ni, 2014 yil iyun holatiga ko’ra bir yilgacha bo’lgan bitimlarning ulushi barcha kontagentlar bo’yicha 72.0 % ni tashkil etgan holda dilerlar bo’yicha esa 2014 yilning yakuniga ko’ra 66,7 % ni tashkil etmoqda. Umuman olganda esa forvard bitimlarining o’sish sur’ati 2014 yil iyun holatiga ko’ra barcha kontagentlar bo’yicha 2012 yilning shu davriga nisbatan 32,3 % ga 5 www.bis.org BIS Quarterly Review, March 2015. o’sganini kuzatish mumkin. Dilerlar bo’yicha esa 2014 yil iyunda 2012 yil shu davriga nisbatan 57,6 % ga o’sganini kuzatish mumkin6. Jami derivativlar va valyuta derivativlari orasida ham forvard bitimlari yuqori salmoqqa ega.
jadvalBirjadan tashqari bozorda valyuta forvardining ulushi (mlrd. AQSh dollari)7
Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, forvard va foreks svopda tuzilgan bitimlar jami birjadan tashqari muddatli bitimlarning yarmini tashkil etmoqda. Jami muddatli bitimlardagi ulushi esa 5 % ga yaqinni tashkil etmoqda. Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, forvard bitimlari miqdor jihatdan o’sish sur’atlariga ega bo’lsada, uning umumiy bitimlardagi ulushi yirik o’zgarishlarga uchramagan, buning sababi albatta bozordagi boshqa instrumentlarning salmog’i oshayotgani bilan izohlanadi. jadval.Fyuchers bitimlarining joylashgan joyi bo’yicha qiymati. (mlrd. AQSh dollari)8
6 Ҳисоб-китоблар жадвал маълумотлари асосида муалифлар томонидан ҳисобланди. 7 www.bis.org BIS Quarterly Review, March 2015 маълумотлари асосида муаллифлар томонидан тузилди. 8 www.bis.org BIS Quarterly Review, March 2015.
Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, shimoliy amerikada joylashgan birjalar valyuta fyuchers bitimlarini tuzish bo’yicha yuqori ulushga ega. Ya’ni ularning jami bitimlardagi ulushi 2013 yil 1 yanvar holatiga ko’ra 80 % ni tashkil etmoqda. Yaponiyaning jahon xo’jaligida mavqeining mustahkamlanishi, xorijda yapon banklarining salobatli tizimining barpo etilishi, milliy pul birligi "iena"ning xalqaro iqtisodiy muomalaga kirib borishi hamda valyuta cheklovlarining bekor qilinishi sababli Tokio jahon moliyaviy markaziga aylandi. 1985 yilda netto- qarzdorga aylangan AQShdan farqli o’laroq Yaponiya - netto-kreditor mamlakatidir. Yaponiya banklari jahonda, shu jumladan xalqaro operatsiyalar jarayonida ham (90-yillarning boshida deyarli 40%) AQSh va harbiy Yevropa banklaridan (15%) ushbu sohada o’zib o’tgan holda yetakchilik qiladi. 90- yillarning ohirlarida iqtisodiy inqiroz va ko’proq jihatdan Janubi-Sharqiy Osiyo hududidagi so’nggi 30 yil ichida misli ko’rilmagan moliyaviy hamda valyuta inqirozlarining bo’lib o’tishi sababli Yaponiya egallab turgan Xalqaro mavqeining vaqtinchalik pasayishi ro’y berdi. Jahon xo’jaligining chekka hududlarida Bagam orollari, Singapur, Syangan (Gonkong), Panama, Bahrayn va boshqa shu singari moliyaviy markazlarning paydo bo’lishi nisbatan past soliqlar hamda operatsion xarajatlar, nomiga bo’lgan davlat aralashuvi, valyuta qonunchiligining erkinlashtirilishi bilan ma'lum bir darajada asoslanadi. Kredit tashkilotlari norezidentlar bilan ushbu mamlakat uchun xorijiy hisoblangan valyutada operatsiyalarni amalga oshiruvchi jahon moliyaviy markazlari "offshor" moliyaviy markazlari nomini oldi. Ushbu atama mazmun jihatidan Yevrobozor tushunchasiga taxminan mosdir. Mazkur moliyaviy markazlar shuningdek soliq panohxonasi rolini bajaradi, chunki amalga oshirilayotgan operatsiyalar mahalliy soliqlarga tortilmaydi hamda valyuta cheklovlaridan holisdir. Zamonaviy sharoitda 13ta jahon moliyaviy markazida xorijiy banklarning 1000 ziyod filial va bo’limlari to’plangandir. Bank offshor hududlari ko’rinishlaridan biri bo’lib Xalqaro bank hududi hisoblanadi. Ularning o’ziga hosligi amalga oshirilayotgan bank operatsiyalarining milliy kredit bozoridan farqli xususiyatlari, qattiq ixtisoslashuvi, soliqlardan qisman ozod etilishidadir. Xalqaro bank hududlariga bir qator bank me'yorlari, shu jumladan majburiy zahiralar tizimi, bank omonatlarini sug’urta qilish fondidagi ishtiroki aloqasizdir. AQShda Xalqaro bank hududlari bank qonunchiligining erkinlashtirilishi munosabati bilan shakllangan. 24 shtatdagi ularning soni 500dan ziyoddir. Ular Amerika banklari, bank assosiatsiyalari, shu jumladan xorijiy va edj (faqat xalqaro operatsiyalarni amalga oshirish lisenziyasiga ega) korporatsiyalari, xorijiy banklarning ayrim filiallarini birlashtiradi. Xalqaro bank hududi yuridik shaxs bo’lmagan holda xalqaro operatsiyalarning hisobi alohida yuritiluvchi bank tuzilmalari yig’indisidan iboratdir. Xalqaro bank hududining faoliyati operatsiyalarning ma'lum bir turlari bilan cheklangandir. Masalan, ushbularga xorijiy valyutadagi depozitlarni, 2 yilgacha muddatga 100 ming AQSh dollaridan kam bo’lmagan summaga muddatli omonatlarni ochish operatsiyalari kiradi. Qimmatli qog’ozlar bilan operatsiyalar o’tkazish va depozit sertifikatlar emissiyasiga ruxsat etilmagan. Bitimlarni faqat nobank norezidentlari bilan amalga oshirishga ruxsat etiladi. AQShdagi xalqaro bank hududlaridan Amerika kapitallarining Yevrobozordan qisman repatriatsiyasi uchun foydalaniladi. Xalqaro bank hududlari "qochoq" kapitallar uchun panoh xizmatini bajaradi. AQShdan farqli o’laroq Yaponiyadagi Xalqaro bank hududi kapitallarni o’zining ichki hisob raqamlaridan ichki bank hisobvaraqlariga oyning oxirida mablag’larning qarama-qarshi oqimi sharti bilan o’tkazish huquqiga ega. Shunday qilib sutka davomida uzluksiz faoliyat ko’rsatadigan, jahon moliya oqimlari boshqaruvining vositasi bo’lib xizmat qiluvchi xalqaro bozor mexanizmi shakllandi. Iqtisodiy fanning maxsus bo’limi valyuta, kredit va moliya bozorlarining samaradorligi, ularning ishtirokchilari kutayotgan samaraning shakllanishini hamda yangi ko’rinishdagi axborotlarga moslasha olish muammolarini o’rganadi. Maxsus axborot agentliklarining monitorlarida bozor baholari, kotirovkalar, valyuta kurslari, foiz stavkalari va xalqaro operatsiyalarning, amalga oshirilish joyidan qat’iy nazar, boshqa valyuta- moliyaviy shartlari real vaqt rejimida aks etadi. Samarali bozor (shu jumladan valyuta, kredit, moliya) konsepsiyasining mohiyati axborotning joriy baholarga bo’lgan ta'siridadir. Shu sababli jahon bozorining sub’ektlari ushbu bilan bog’liq o’z tashqi iqtisodiy faoliyatlari strategiyasini muvofiqlashtirishlari lozim. 80-yillardan boshlab jahon valyuta, kredit va moliya bozorlarining qayta qurilishi faol amalga oshirilmoqda. Ular faoliyatining tavsifi ham o’zgarmoqda. Yangi moliyaviy instrumentlar va bozor infratuzilmasi kiritilmoqda. Ishtirokchilar soni kengaymoqda (4-jadval). Yüklə 87,26 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||