O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov. M. S. Saidova

CHIQINDILARINING MEHNAT FAOLIYATINI MUXOFAZA QILISH
VA TEXNIKA XAVFSIZLIGI. 
Mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki yillaridanoq fuqarolarni, jumladan 
ishchi va xizmatchilarni ijtimoiy holatini yaxshilash, ularning turmush darajasini 
yuksaltirishga, ishlash sharoitlarini texnika xavfsizligi va sanitariya talablari 
darajasidagi asosini yaratishga katta e‘tibor qaratib kelinmoqda. Ta‘lim jarayonida 
ham keng qamrovli islohotlar amalga oshirilmoqda. Qabul qilingan Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi, Ta‘lim to‗g‗risidagi Qonunlar asosida ta‘lim sohasida
katta yutuqlarga erishildi. 
 
Ko‗pchilik holatlarda texnika xavfsizligi bo‗yicha o‗quv kurslari tashkil etiladi, 
doimiy o‗quv markazlarida ishlovchilar o‗qitiladi va tegishli hujjat beriladi. 
Bunday o‗quv markazlari O‗zbekiston Respublikasi Favqulodda Vaziyatlar 
vazirligi qaramog‗idagi ―Fuqaro muhofazasi‖ instituti, institutlar qoshidagi malaka 
oshirish kurslari sifatida tashkil etilgan. O‗quv markazlari tegishli darajada 
tasdiqlangan o‗quv rejalari va dasturlari asosida o‗quv ishlarini olib boradilar. 
Barcha ishlovchilar uchun belgilangan muddatda qayta tayyorgarlik o‗tkaziladi. 
Ma‘lum vaqt ichidagi mehnat muhofazasi, xususan, texnika xavfsizligi bo‗yicha 
yangiliklar bilan ishlovchilar tanishtiriladi.
 
Zamonaviy hayotdagi ishlab chiqarish samaradorligini yetuk kadrlarsiz 
tasavvur etish mumkin emas. Har sohada inson omili, uning qadr-qimmati birinchi 
o‗ringa qo‗yilib ish tashkil etilgan joyda yutuqlar barqaror bo‗lishi shubhasiz.
 
Inson hayoti jarayonida uni o‗rab turgan borliq muhiti bilan uzluksiz aloqada 
bo‗ladi va shu bilan birga har doim uni o‗rab turgan muhitga bog‗liq bo‗lib kelgan 
va shunday qolaveradi. Inson shuning uchun ham o‗zini o‗rab turgan atrof-muhit 
hisobiga oziq-ovqat, havo, suv, dam olish uchun zarur moddiy narsalar va 
boshqalarga bo‗lgan ehtiyojini qanoatlantiradi.
 
Inson evolyusiyasi jarayonida o‗zining oziq-ovqat, moddiy boylik, iqlim va ob-
havo ta‘siridan himoyalanish, o‗ziga qulaylikni oshirish bo‗yicha ehtiyojlarini 
samaraliroq qanoatlantirishga intilib tabiiy muhitga birinchi o‗rinda biosferaga 

---

230 
to‗xtovsiz o‗z ta‘sirini o‗tkazdi. Bu maqsadga etish uchun u biosferani bir qismini 
texnosfera band etgan joyga aylantirdi. 
O‗zbekiston mintaqasi uchun tavsifli bo‗lgan tabiiy ofatlarni, ishlab chiqarish 
avariyalarini va yuzaga keladigan ekologik vaziyatlarni chuqur tahlil qilish 
natijasidagina ularga qarshi eng qulay chora - tadbirlar belgilash natijasida har 
qanday favqulodda vaziyatlardagi ham moddiy, ham ma‘naviy yo‗qotishlar 
miqyosini qisqartirishga erishish mumkin. 
Tabiatda yuz berayotgan tabiiy, texnogen, ekologik, ijtimoiy, harbiy-siyosiy 
xarakterdagi favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish, talofatlar ko‗lamini toraytirish, 
insonlar hayoti va moddiy boyliklarga yetadigan zararlarni oldini olish yoki 
kamaytirishga erishish o‗ta muhim va dolzarb muammolardan hisoblanadi.
Hаyot fаоliyat хаvfsizligining mаqsаdi ishlаb chiqаrishdа аvаriyasiz hоlаtgа 
erishish, jаrоhаtlаnishni оldini оlish, insоnlаr sоg‘ligini sаqlаsh, mеhnаt 
qоbiliyatini оshirish, mеhnаt sifаtini оshirish hisоblаnаdi.
Hоzirgi zаmоn tехnikа tаrаqqiyoti dаvridа sаnоаt kоrхоnаlаridа shоvqingа 
qаrshi kurаsh mаsаlаlаri muhim mаsаlаlаr qаtоrigа kirаdi. Bu mаsаlа аsоsаn 
gеоlоgiya vа kоnchilik ishi sохаlаridа, mаshinаsоzlik sаnоаtidа, trаnspоrt 
vоsitаlаrini ishlаtishdа vа enеrgеtikа sаnоаtidа judа jiddiy mаsаlа bo‘lib turibdi.