O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov. M. S. Saidova

CHIQARISHDA EKOLOGIYA ASOSLARI 
Ikkilamchi metallurgiyani rivojlanishi, xom ashyodan kompleks foydalanish 
atrof-muhitni va mehnatni muhofaza qilishning umumiy masalalariga chambarchas 
bog‗liqdir. 
O‗zbekistonda mehnatni va atrof muhitni muhofaza qilish O‗zbekiston 
konstitutsiyasi, mehnat qilish va atrof muhitni himoya qilish bo‗yicha qonunlari va 
kodekslari asosida olib boriladi. Havo muhitini muhofaza qilish chang va gazdan 
tozalash orqali amalga oshiriladi. Bunga chang va gaz chiqaradigan dastgohlarga 
tozalovchi filtrlar o‗rnatish, ularni germetikligini ta‘minlash, tashlandiq gazlar 
tarkibidagi zararli chiqindilarni kamaytirish, ishlab chiqarishga ma‘naviy yangi 
dastgoh va texnologiyalarni qo‗llash kiradi. 
9.1-rasm. Ikkilamchi metallurgiya korxonalarida 
h
osil bo‘ladigan oqova 
suvlarni va gazni tozalash masalalari 
Suv bassseynini muhofaza qilish tashlandiq suvlarni tozalash texnologiyalarini 
takomillashtirish orqali amalga oshiriladi (9.1-rasm). Hozirgi vaqtga kelib 
metallurgiyada suv resurslarini muhofaza qilish va ulardan foydalanishni tartibga 
keltirish umumdavlat siyosati asosida amalga oshirilmoqda. Metallurgiya 
korxonalarini suvga bo‗lgan ehtiyoji yil sayin ko‗paymoqda. Bu o‗z navbatida suv 
tanqisligini va ifloslanishi darajasini oshirishini keltirib chiqarmoqda. Bu 
muammolarni echishni eng oqilona yo‗li suv havzalarini tozalash va yopiq suv 

---

221 
ta‘minot tizimini yo‗lga qo‗yishdir. 
Metallurgiya sanoatida suv talab qiladigan jarayonlarga quyidagilar kiradi: 
1) pirometallurgik agregatlarni sovitish sistemalari; 
2) isitish moslamalaridagi ortiqcha issiqlikni yo‗qotishda; 
3) elektrolik va gidrometallurgiya sexlarida; 
4) granula qilish moslamalarida; 
5) gaz va ventilyasion chiqindilarini tozalash uskunalarida. 
(a) 
(b)