O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov. M. S. Saidova

«Toshkent rangli metall parchalari va chiqindilarini qayta 
ishlash zavodi»
da akkumlyator chiqindisini eritib qurg‗oshin olishda, barabanli
rotorli (og‗uvchan) eritish pechi ishlatilmoqda. Ushbu pech ikkilamchi rangli 
metallurgiya sanoatida: alyuminiy,rux, qurg‗oshin, mis va qirindilardan, mayda 
skrap, shlam va shlak tarkibidan xam boshqa qotishmalar olinmoqda. Bundan 
tashqari qora metallurgiya soxasida xam chuyan va uni qotishmalarini olishda 
ishlatiladi. Boshqa pechlardan avzalligi foydali ish koeffisientini 50-55 % 

---

185 
yuqoriligidadir. 
Rotorli og‗uvchan eritish pechi jami metallurgik (tiklanish, oksidlanish, 
chiqindilarni suyuq xolga keltirish, eritmani chiqindilardan tozalash) kabi 
jarayonlarni faol olib boriladi. Bundan tashqari xar xil shixtalarni, aralashgan 
metall chiqindilarini (skrap) va tuliq tozalanmagan qirindilarni qayta ishlaydi. Bu 
pechni texnik ekonomik tomondan boshqa statsionar eritish pechlariga 
solishtirganda quyidagi yuqori kursatkichlarga ega: yoqilg‗i sarfi tejamkorligi 
25%, ish unumdorlgi 50% yuqoriligi, shlak ajralishining tejamkorlik vaqti 30 %,
flyuslarni ishlatilishi 50% kam, yuklash, eritish, metal quyilishi va shlakni ajratish 
kabi ish jarayonlarining avtomatizatsiyalashganligi va og‗ir mexnatni engillash-
ganligidadir. 
Rotorli og‗uvchan eritish pechida chiqindilar yuklangandan keyin og‗zini zich 
qilib berkitishadi, og‗zini urtasidan gaz olv berilib chiqindilar eritiladi va erigan 
oquvchan kurg‗oshin metalini pechni pastga og‗ib turib kerakli formali quymalarga 
solinadi
Rotorli og‗uvchan pechi xozirgi vaqtda eng xajmi kichik zamonaviy pech 
xisoblanadi. Yiliga 2000 tn. qurgoshinni topshiradi. 
Ikkilamchi qurg‘oshinni elektropechlarda 
eritish
Elektropechlarda ikkilamchi akkumlyator chiqindisini qayta ishlashda 
progressiv jarayon xisoblanadi bu pechda xam shixta ma‘lum miqdorda 
flyuslar bilan birgalikda solinib toki chiqindilar tarkibidan qurg‗oshinni tiklash 
jarayonigacha olib boriladi. Qushiladigan flyuslar (pirit kuyindisi kvars va 
oxaktosh) eritilgan chiqindilarni kovushqoqligini xamda suyuq oquvchanligini 
oshiradi. Elektro pechlar xam tug‗ri burchakli yoki aylana shaklida bo‘ladi. 
Grafitli elektrodlar 200-600 mm likda bulib bu elektrodlar pechni quvvatini 
oshirishga yordam beradi. 
Elektropechlarda
shixta
, akkumlyator chiqindisi -100%, koks – 4%, oxaktosh 
– 4%, temir qirindisi – 8% olinadigan xomaki qurgoshin – 88 - 95 mis – 0,5% dan 
3%, surma - 3% dan 6 % va 0,01% dan 0,25% qalay,
shteynda 
esa 9% dan 20% 
qurgoshin, 1% dan 3% surma va 5% dan 10% mis utadi. Chang tarkibida esa

---

186 
60% qurg‗oshin va 6% gacha surma bo‘ladi.