O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi abu rayhon beruniy nomidagi toshkеnt davlat tеxnika univеrsitеti
Yüklə 349,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4 - mavzu. Shaxsiy sotish
Shaxsiy sotish - savdoning qadimiy shakllaridan hisoblanadi va bir qator e’tirof etilgan holatlarni o‘z ichiga oladi. Sotish xizmati xodimlari kasb mahoratiga erishishga yo‘naltirilgan o‘qitish metodikalari savdo xodimlarini buyurtmalarni passiv qabul qiluvchidan ularni faol “qidirib topuvchiga” aylantirishni ko‘zda tutadi. Buyurtmalarni qabul qiluvchilar iste’molchilarning o‘z ehtiyojlarini aniq anglaganliklari, ularga har qanday ta’sir etishni salbiy qabul qilishlari va kamtar hamda vijdonli savdo vakillarini xohlashlaridan kelib chiqishadi. 15 Bevosita savdo - xarid jarayonining ma’lum bir bosqichlarida, ayniqsa xaridorning o‘zi sotayotgan tovarni afzal ko‘rishiga erishish va uni sotib olishga undash kerak bo‘lganda eng samarali kommunikatsiya vositasidir. Shuning uchun, soddaroq vazifalar kommunikatsiyaning arzonroq texnik vositalari orqali uzatilgan sari, savdo xodimlarining strategik marketingdagi roli kuchayib boradi. Shaxsiy sotish va muzokaralar olib borish tamoyillari transaksiyaga ya’nixaridor bilan bir martalik bitim tuzish uchun yo‘naltirilgandir. Ko‘pchilik hollarda kompaniya bir martalik transaksiyadan emas, balki xaridorlar bilan uzoq muddatli hamkorlikni o‘rnatishdan manfaatdordir. Shu sababli kompaniya eng yuqori darajada buyurtmalarni ta’minlash va ularga xizmat ko‘rsatishda o‘zining qobiliyatini namoyish qilishga intiladi. Ishbilarmon xaridorlarga sotishni amalga oshiruvchi savdo xodimlari muzokaralarni olib borish ko‘nikmalariga ega bo‘lishlari lozim. Muzokaralarni olib borish chog‘ida baho va boshqa shartlar bo‘yicha tomonlar buyurtmani foydaliligini va sotuvchi tomonidan yon berishlarni sezilarli darajada kamaytirmaydigan o‘zaro manfaatli bitimlarni tuzish bo‘yicha kelishuvga kelishadi. Odatda baxs va munozaralar transakciyadan baho bo‘yicha bo‘ladi, biroq kontraktni bajarish muddatlari, tovar sifati va servis darajasi, yetkazib berish hajmi, moliyaviy majburiyatlar, tavakkalchiliklarni qabul qilish, mulk huquqiga kirish, yuklarni sug‘urtalash va h.k..ularni muvofiqlashtirish ham muhim ahamiyatga egadir. Sotishni amalga oshirish uchun muzokaralarni olib borishning zaruriyati quyidagi hollarda yuzaga keladi: - tovarning faqatgina bahosi emas, balki uning sifati va servisi ham katta ahamiyatga ega; - mumkin bo‘lgan tavakkalchiliklarni aniq baholash ancha qiyin; - xarid qilinayotgan Maxsulotni ishlab chiharishning uzunligi; - ishlab chiharish jarayoni buyurtmalardagi ko‘plab o‘zgarishlar bo‘lishi natijasida tez-tez to‘htaydi. Muzokaralarni olib borish jarayonida boshqa tomonning rezerv bahosini bilish va yanada yuqori o‘z rezerv bahosi to‘qrisida tasavvur qosil qilish yaqqol ustunlikka olib keladi. Tomonlarning o‘z rezerv baholari masalasida ochiqliklari muzokara ishtirokchilarining Shaxsiy sifatlari, olingan majburiyatlar hamda kelgusida tomonlar o‘rtasidagi ko‘zda tutilgan munosabatlarga bog‘liq bo‘ladi. 16 Shaxsiy muloqot strategiyasini ishlab chiqish eng avval firmaning marketing strategiyasini amalga oshirishda savdo xodimi o‘ynaydigan rolni belgilab olishni talab qiladi. Buning uchun firma har bir tovar bozorida o‘z mijozlari bilan o‘rnatmoqchi bo‘lgan aloqa xarakterini aniqlab olish kerak. Savdo xodimining tipik vazifalarini uch yo‘nalish bo‘yicha guruhlash mumkin: -savdo qilish, shu jumladan potensial mijozlarni aniqlash, ularning ehtiyojlarini o‘rganish, sotish sharoitlarini muhokama qilish va bitim tuzish; -mijozlarga xizmatlar ko‘rsatish, shu jumladan tovardan foydalanishda yordam ko‘rsatish, xariddan keyingi xizmat ko‘rsatish, tovarni ilgari surish va boshqalar; -firma uchun ehtiyojlarning o‘zgarishi, raqobatchilarning faolligi, tovarlarning moslashuvi haqida axborot to‘plash. Shunday qilib, savdo xodimi faqat firmaning tijoriy organi emas, balki uning marketing axboroti tizimidagi muhim elemet hamdir. Savdo xodimlarining quyidagicha turlarini ko‘rsatibo‘tish mumkin: -asosiy vazifasi tovarni jismoniy yetkazib berish bo‘lganyetkazib berish bo‘yicha vakil. -sotish hududida faoliyat ko‘rsatuvchi, buyurtmalarni qabul qiluvchi va undan tashqari, ayniqsa yirik do‘konlarda mijozga maslahatchi bo‘lishi mumkin bo‘lgan sotuvchi. -buyurtmalar qabul qilish va tovarlarning uzluksiz yetkazib berilishini ta’minlash maqsadida ulgurji va chakana sotuvchilar bilan uchrashib turuvchi sayyor vakil; -savdoni rag‘batlantirish bo‘yicha vakil: u reklama va reklama tadbirlarini bevosita savdo shoxobchasini o‘zida tashkil qiladi; -tijoriy targ‘ibotchi: u buyurtmalarni qabul qilmaydi, faqat yangi tovarlar haqida, ayniqsa tibbiyot soqasidagi yangi tovarlar haqida axborot beradi; -texnik jihatdan chuqur bilimga ega bo‘lgan hamda mijozga uning muammolarini hal qilishda o‘z maslahatlari bilan yordam bera oluvchi savdolar bo‘yicha injener. IBM firmasining savdolar bo‘yicha injeneri aynan shunday ishlaydilar; -avtomobillar, maishiy elektr asboblari, entsiklopediyalar, sug‘urta polislari kabi tovarlarni sotish bilan shug‘ullanuvchi kommivoyajer, bunda ijodiy qobiliyatlar va kommunikatsiya strategiyalari muxim rol o‘ynaydi; 17 -murakkab loyihalar bo‘yicha kontrakt tuzuvchi, u texnik va moliyaviy bilimlardan tashqari muzokaralar olib borish iste’dodiga ham ega bo‘lishi kerak. Umuman aytganda, savdo xodimning asosiy vazifasi, avvalgidek, tovarning o‘z talablariga mos kelishi masalalari bo‘yicha ikkiyoqlama aloqadan yahshi xabardor bo‘lgan xaridorning ehtiyojlarini qondirish bilan bog‘liqdir. Firma uchun esa, savdo xodimining yangi vazifasi firmaning bozordagi o‘zgarishlarga moslashuvini tezlashtiruvchi ma’lumotlarni to‘plashdan iboratdir. Savdo xodimlari tovar siyosatini ishlab chiqishda, ya’ni strategik marketingda xaridorlarning ehtiyojlari haqidagi axborotni ta’minlash yo‘li bilan ishtirok etadi. Bunday model marketing kommunikatsiyalari kompleksining bir qisminigina, ya’ni Shaxsiy sotish jarayoni va og‘zaki tashviqotning ba’zi usullarini tasvirlash uchun qo‘llanilishi mumkin. Marketing kommunikatsiyalarining ko‘pchiligi esa noshaxsiy yoki ommaviy kommunikatsiya modeli yordamida yaxshiroq tasvirlanishi mumkin . Yüklə 349,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|