O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

kubraviya, yassaviya, naqshbandiya
tariqat-suluklari keng tarqalgan. 
Kubraviya tariqatining asoschisi 
Najmiddin Kubro
dir (1154-1226). Xevada tug’ilgan, yozgan asarlari orasida 
«Sharhus-sunna val-masolih", «Usuli ashara», «Favoihul-jamol» kabilar mashhurdir. Kubraviya tariqatining mohiyati 
o’nta usulda mujassamlashgan. Bular — tangriga o’z xohishi bilan yuzlashish, zuhd fi dunyo — har qanday lazzatdan 
o’zini tiyish, tavakkul — Ollohga e’tiqodi pokligi uchun barcha narsalardan voz kechish, qanoat, uzlat — xilvatni 
ixtiyor qilish, mulozamat az-zikr — uzluksiz zikr, tavajjuh — Haqqa muhabbat qo’yish, sabr — nafs balosidan ozod 
bo’lish, muroqaba — tafakkurga g’arq bo’lish, rizo — tangri xushnudligini qozonishdan iborat. 
Kubro mo’g’ullar bilan bo’lgan janglarda jasorat ko’rsatgan va shahid bo’lgan. Mo’g’ullar Kubroning nomi 
ulug’ligi, obro’si balandligini hisobga olib, unga ozod bo’lishi, omon qolishi mumkinligini, buning uchun esa qamal 
qilingan qal’adan chiqib ketishi kifoya ekanini bildirgan. Ammo Kubro bunday jon saqlagandan ko’ra, o’z xalqi bilan 
birga yurt himoyasi yo’lida jon berishni afzal ko’rgan. Rivoyat qilishlaricha, ul zot qartayib qolganiga qaramay, 
jangchilarga faol ko’mak bergan. Buni ko’rgan shogirdlaridan biri «Ustoz, anchadan beri bayroq ko’tarib 
charchadingiz, uni menga bering», deganida, u «Agar kuchim bo’lganida qilich yoki kamon olgan bo’lar edim. 
Bayroqni bizga qo’yingda, siz yo qilich yoki nayza bilan yog’iyga qarshi kurashing», degan ekan. U bayroqni 
shunchalik mahkam ushlagan ekanki, xalok bo’lganidan keyin qo’lidan bayroqni olishning iloji bo’lmaganidan, bir 
mo’g’ul Kubroning qo’lini kesib olgan ekan. 

---

Yassaviya tariqatining asoschisi 
Xoja Ahmad Yassaviy
dir (1166 yilda vafot etgan). U Turkistonning Sayram muzofotida 
tug’ilgan, mashhur mutasavvif Yusuf Hamadoniyning (1140 yilda vafot etgan) ta’lim-tarbiyasi bilan voyaga etgan, orif 
maqomiga erishgan. Yassaviy ustozining vafotidan keyin muayyan bir muddat uning maqomida turgan, so’ng esa bu 
maqomni Abduxoliq G’ijduvoniyga qoldirib, Yassi — Turkiston shahriga qaytadi va o’z tariqati, yo’l-yo’riqlarini tashviq 
etish bilan mashg’ul bo’ladi. 
Yassaviyning oddiy xalq tushunadigan uslubda yozilgan, tasavvufiy qarashlarini aks ettirgan hikmatlari devonida 
o’z aksini topgan. Unda ilohiy ishq, Haq vasliga etishish, uning ishqida parvona bo’lish, undan boshqa narsaga ko’ngil 
qo’ymaslik haqida fikr yuritilgan. Yassaviy riyozat, chilla, zikrga alohida ahamiyat berib, hayotining aksariyatini 
chillaxonada o’tkazgan. Yassaviy tariqati Turkiston o’lkasi, Ozarboyjon, Turkiya, Shimolda — Qozongacha, G’arbda 
— Bolqongacha keng tarqalgan.