O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi

Suvdagi sulfatlar miqdorini aniqlash

Suvda sulfatlar (sulfat kislotaning tuzlari), oqsil moddalarining oksidlanishi natijasida, hamda uy-ro`zg’or va sanoat oqova suvlarining manbalariga kelib quyilishi natijasida paydo bo`lishi mumkin. Suvdagi sulfatlar gips shaklida minerallardan hosil bo`lishi mumkin.

Sifatiy sinash usuli. Probirkaga tadqiq etiladigan suvdan 10 mg solinib, xlorid kislotadan 2 tomchi qo`shilib, nordonlashtiriladi va bariy xloridining 10% - li eritmasidan 5 tomchi qo`shiladi. Suv qaynatiladi. Suvda organik va mineralkislotalarda erimaganbariysulfathosilbo`lib, uninghisobigaoqloyqapaydobo`ladi.
Miqdoriy aniqlash usuli.Stakanchagatadqiq etiladigansuvdan 10 mlsolinadi. Loyqa suv tiniq bo`lguncha filtrlanadi. So`ng suvga xlorid kislota eritmasidan 2 tomchi va bariyxlorid eritmasidan 5 tomchi qo`shiladi.
Stakandagi eritma shisha tayoqcha bilan 30 daqiqa aralashtiriladi va stakancha A.V.Ozernovning eng kichik shriftiga qo`yiladi. Stakanchadagi suv tinch holatga kelganidan keyin, ochiq nur yoki elektr yoritish bilan shriftga qaraladi, bunda undagi raqam yaxshi ko`rinadi.
Agar suvda sulfatlar miqdori ko`proq bo`lsa va u orqali № 5 shrift ko`zga ko`rinmasa, suvga ikki hissa suv qo`shiladi va aniqlangan natijalarga tuzatishlar kiritiladi.
Organiksulfatlarningsuvdagiruxsat etilgankonsentrasiyasi 80 mg/l, mineralsulfatlaruchun esa 500 mg/ldanoshmasligikerak.


Suvdagitemirmiqdorinianiqlash

Yer osti suvlariga temirbirikmalariko`pinchatuproqminerallarivama`danlarorqaliqo`shiladi. Agar 1 l suvda 1,5 mgtemirbirikmalarimavjudbo`lsa, uyoqimsiz siyoh ta`mini beradi. Yog’-moyishlabchiqarishdabundaysuvlarmoylarnijadalparchalantiradivayog’largametallta`mberadi.

Miqdoriy aniqlash usuli. Temir tuzlari uning oksidlariga aylanib, ammoniy yoki kaliy rodanitlari bilan birga qizil rang beradi.
Probirkaga tadqiq etiladigan suvdan 10 ml solinib, unga konsentrasiyalangan xlorid kislotadan yoki azot kislotadan 2 tomchi qo`shiladi. Pichoqninguchiga 3% - livodorodperoksididanyokiammoniypersulfatidan 1-2 tomchiolinadi. Kaliy yoki ammoniy radonitning 50% - li eritmasidan 4 tomchi qo`shiladi.
Suvdagi temir miqdori quyidagi jadval bo`yicha taxminiy aniqlanadi.

Probirkagayontomondanqaragandasuvningrangi	Probirkagaustidanqaragandasuvningrangi	Temirmiqdori, mg/l
Bo`yalmagan	Bo`yalmagan	0,05 dankichikbo`ladi
Sezilarsizsariq-pushti	Kuchlisariq-pushti	0,1
Kuchlisariq-pushti	Ochiq-sariq-pushti	0,25
Kuchsizsariq-pushti	Kuchsizsariq-pushti	0,50
Ochiq-sariq-pushti	Sarg’ishroq-pushti	1,0
Sariq-pushti	Sarg’ishroq-qizil	2,5
Ochiqsarg’ishqizil	Ochiqqizil	5,0

Temiroksidimiqdorinihamaniqlashmumkin. Temir oksidini aniqlash usuli uning umumiy miqdorini aniqlashusulidandeyarlifarqqilmaydi. Ammo bunda vodorodperoksiddan yoki ammoniy persulfatidan tarkib topgan oksidlanuvchi suvga qo`shilmaydi.

Temir (I) oksidiningmiqdori uning umumiy va temiroksidlangan miqdoriningfarqidananiqlanadi.
Olingannatijalarqo`yidagijadvaldayoziladi.

Ko`rsatkichlar	Suvnamunalari
	1	2	3	4	5
Suvningreaksiyasi (PH) Ammiakmiqdori, mg/l. Nitritlarmiqdori, mg/l. Nitratlarmiqdori, mg/l. Xloridlarmiqdori, mg/l. Sulfatlarmiqdori, mg/l. Temirmiqdori, mg/l.