O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi

Ishni bajarish tartibi
hajmi 150 mlli konussimon kolbaga pipetka yordamida 100 ml tadqiq etiladigan suvsolinadi. Unga to`q sariq metildan 2-3 tomchi qo`shib, 0,1 xlorid kislota normal eritmasi bilan ta`sirlanadi. Titrlash davomiyligi och qizil rang hosil bo`lgunga qadar davom ettiriladi.
Titrlash 2-3 marta o`tkazilib, uning o`rtacha qiymati hisoblanadi.
Suvning karbonat qattiqligi quyidagi formula bilan hisoblanadi:

bu yerda X – suvning karbonat qattiqligi, mg-ekv/l;
- titrlashga sarflangan xlorid kislotaning 0,1 normal eritmasining miqdori, ml;
0,1 – kislota titri;
V - tadqiq etiladigan suvning hajmi, ml.
Suvning umumiy qattiqligini aniqlash
Ushbu usul suv tarkibidagi kalsiy va magniyning ishqor aralashmasining ta`sirlanishiga asoslangan bo`lib, ular kalsiy karbonat tuzi va magniy gidroksidi shaklida cho`kadilar.
Kerakli jihozlar:

1. 
   Ishqor aralashmasi ( Na₂CO₃ning 0,1 normal eritmasiva NaOH ning 0,1 normal eritmasidan bir xil miqdorda qo`shib, hosil qilingan ishqor aralashmasi);
   
2. 
   Xlorid kislotaning 0,1 normal eritmasi;
   
3. 
   To`q sariq metilning 1% li eritmasi;
   
4. 
   O`lchanadigan, sig’imi 200 mlli kolba;
   
5. 
   Sig’imi 200 mlli byuretkalar;
   
6. 
   Pipetkalar;
   
7. 
   Qizdirgich.
   

Ishni bajarish tartibi
1. Suvning karbonat qattiqligi aniqlanganidan keyin, kolbaga byuretkadan 20 ml ishqorli aralashma qo`shilib, 3 daqiqa qaynatiladi.
2. Suyuqlik sovutiladi, o`lchov silindriga qo`yiladi, unga 200 ml distillangan suv qo`shilib, filtrlanadi. Filtratdan 100 ml suyuqlik olinib, unga 1-2 tomchi indikator qo`shilib, suyuqlik xlorid kislotaning 0,1 normal eritmasi bilan titrlanadi.
3. Titrlash uchun aralashmaning yarmi olinganligi sababli (100 ml filtrat), titrashga o`tgan eritmaning millitrlar miqdori 2 ga ko`paytirilib, ishqorli erli metall tuzlari bilan reaksiyaga kirishmagan ishqorli eritma millilitrlarining miqdori topiladi.
4. Bu miqdor 20 ml ishqorli eritmadan olib tashlanib, (minus qilinib), qolgan natija 2,8 ga ko`paytirilib, suvning umumiy qattiqligi topiladi.
Suvning doimiy qattiqligi uning umumiy va karbonat qattiqligi orasidagi farqqa teng bo`ladi.
Masalan, 100 ml filtratni titrlash uchun xlorid kislotaning 0,1 normal eritmasidan 6,5 ml sarflanadi. Unda suvning umumiy qattiqligi quyidagiga teng bo`ladi:
6,5*2=13 ml 20-13=7 ml 7 ml*2,8=19,6°
Suvning doimiy qattiqligiuning umumiy va karbonat qattiqligi orasidagi farqqa teng bo`lganligi uchun 19,6-70=12,6° ga teng bo`ladi.
Tajribada olingan natijalar 3-jadvalga yoziladi:
3-jadval

Suvnamunalari	Suvningqattiqligi
	Karbonat	Domiy	Umumiy
1
2
3