«Ekologik muxit»-«Muxit» tushunchasi turli ma`nolarni anglatadi. Masalan, fizik muxit, jugrofiy muxit, falsafiy muxit, ijtimoiy muxit va boshkalar.
Aslida muxit 2 xil bulishi mumkin.
1.Tabiiy muxit. Uni abiotik va biotik omillar: suv, Kuyosh, shamol, xavo, er, usimliklar birgalikda tabiiy xolda vujudga keltiradi.
2.Sun`iy muxit. U inson tomonidan yaratiladi, ya`ni bunda insonning mexnat maxsuli yotadi.
Tabiiy va sun`iy muxitlar uzaro chambarchas boglik bulib, mana shu bogliklikni «ekologik muxit» tushunchasi ifodalaydi.
«Ekologik muxit» tabiiy va sun`iy atrof-muxit bulib, unda tirik organizmlar ob`ektiv va sub`ektiv ta`sirlar sifatida katnashib, ta`sir turlari esa tevarak-atrofni saklab kolish yoki unga xavf solish sharoitini keltirib chikaradi.
«Ekologik omil»-Tirik organizmlarga ta`sir etuvchi muxit unsurlari (xarorat, bosim, namlik, radiatsiya va b.) ekologik omil deb ataladi. ekologik omil tirik organizmlarga tugridan-tugri ta`sir etuvchi muxitning ayrim bir tarkibiy kismidir. Tabiatda omillar tirik organizmlarga aloxida yoki birgalikda ta`sir etishi mumkin. Masalan, ma`lum joyning dengiz satxidan absolyut balandligi yoki suv xavzasining chukurligi tirik organizmlarga tugridan-tugri ta`sir etmay, boshka omillarning ta`sir etish xususiyatlarini (masalan, bosim, namlik, radiatsiya) uzgartirib yuborishi mumkin.
Tirik organizmlarni individual rivojlanish jarayonining bir fazasi davrida tugridan-tugri ta`sir kiladigan muxit elementlariga ekologik omillar deyiladi.
Tabiiy muhitda uchraydigan barcha omillarni guruhi-Ekologik omillar 3 guruhga bo`linadi:
Abiotik omillar.
Biotik omillar.
Antropogen omillar.
Abiotik omillar -Abiotik omillar-jonsiz (anorganik) muhitning tirik organizmga ta`sir shakllarini ifodalaydi. Ushbu omillarga kimyoviy (atmosfera, suv, tuproq, loyqa) fizik yoki iqlim (harorat, bosim, yorug’lik, namlik, yong’in, shamol) omillar misol bo`la oladi.
Dostları ilə paylaş: |
