O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov

Magistral tarmoqlar 
Magistral sxemalar quyidagi xususiyatlarga ega: 
D 
D
D

---

67 
1. 
Magistral sxemaning ishonchliligi radial sxemaga nisbatan bir muncha 
kam; 
2. 
Magistral sxemani tan narxi radial sxemaga nisbatan arzon; 
3. 
Magistral tarmoqlarni tez montaj qilish imkoniyati bor; 
4. 
Magistral tarmoqlarda kuchlanish va quvvat isroflari kichik, ammo 
qisqa tutashuv toki katta bo‘ladi. 
Magistral tarmoqlarining ko‘rinishlari: 
5.2-rasm. Sim yoki kabel bilan bajarilgan magistral sxema. 
 
 
5.3-rasm.
 
Shinali yig‘malar bilan bajarilgan magistral sxema. 

---

68 
 
5.4-rasm.
 
Blok-transformatorli magistral sxema. 
5.5-rasm.
 
«Zanjirli» magistral sxema. 
5.6-rasm. Aralash sxema. 
Magistral 
sxemalarda 
nimstansiyalarda 
taqsimlovchi 
shitlarni 
o‘rnatilishi talab qilinmaydi, o‘tkazgich materiallarga sarf kamayadi, 
natijada sex elektr tarmoqlari qurilmalari arzonlashadi va soddalashadi. 

---

69 
Shina o‘tkazgich yordamida bajarilgan magistral sxemalarda, 
texnologik qurilmalarni o‘rnini o‘zgartirilishi, elektr tarmoqlarni qayta 
o‘zgarishiga sabab bo‘lmaydi. 
Magistral tarmoqlarni ishdan chiqishi shu tarmoqqa ulangan barcha 
iste’molchilarni uzib qo‘yilishiga sabab bo‘ladi, bu esa magistral 
tarmoqning kamchiligi hisoblanadi va elektr ta’minotining ishonchliligini 
pasaytiradi. 
Radial va magistral tarmoqlarning xususiyatlarini hisobga olgan holda, 
ishlab chiqarishni xususiyatiga ko‘ra, atrof-muhit va sharoitga ko‘ra, 
aralash elektr ta’minlash sxemalari qo‘llaniladi: 
1-asosiy magistral; 
2-ikkilamchi magistral; 
3-iste’molchilar. 
Konstruktiv qurilishiga ko‘ra sex elektr tarmoqlari quyidagicha 
bajariladi: 
5.7-rasm. Sex elektr tarmoqlari. 
a) Komplekt shina o‘tkazgichli; 
b) Kabel konstruksiyali, ariqchali, lotok va kutuchalardagi kabelli hamda 
himoyalangan o‘tkazgichli; 
v) Qurilish elementlariga o‘rnatilgan kabelli va himoyalangan o‘tkazgichli;
g) Trubalarda o‘tkazilgan kabelli va himoyalangan o‘tkazgichli; 

---

70 
d) Trolleyali tarmoqlar. 
Elektr tarmoqlarni o‘rnatilishi atrof-muhit sharoitiga qarab, texnologik 
qurilmalarini joylanishi, hamda binoni qurilish xususiyatiga qarab 
tanlanadi.