O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti s. T. Yunusxo‘jayev

3.2. Qoldiq resursni aniqlash uchun
kerakli ma’lumotlarni aniqlash 
1.
Unversal 
darajadagi 
universal 
approksiyalanadigan 
ko‘rsatkichlarni o‘zgarish tasodifiy funksiyalar darazasida α ko‘rsatkichi 
darajasi: 
ko‘rsatkichni ishlash davomida ortishi (masalan, brikmani eyilishi)
П
1
(𝑡) = П
н
+ 𝑣𝑡
𝑢
+ 𝑍(𝑡) + 𝐷𝑃; 
(3.1) 
Agarda ko‘rsatkich ishlash davomida kamayadigan bo‘lsa (masalan, 
dizel quvvatining kamayishi) 
П
𝑖
(𝑡) = П
п
− 𝑣𝑡
𝑖
+ 𝑍(𝑡) + 𝐷𝑃,
(3.2) 
bu erda П
i
(t) - ko‘rsatkichning aniqlangan qiymati; П
п
, П
н
- 
ko‘rsatkichning nominal va chegaraviy qiymatlari; 
v
- o‘zgaradigan tezlik 
ko‘rsatkichi; 
t
- ko‘rsatkichni nazorat qilish boshlangandan o‘tgan vaqti 
vaqti; 
Z
(
t
) – 
t
holatidagi tasodifiy ko‘rsatkich; ishlatish sharoitiga qarab 
musbat va manfiy qiymatlarga ega bo‘lishi mumkin; 
Z
(
t
) taqsimotning 
normal qonuniyatiga, o‘rtacha kvadratik qiymatlarga bo‘y sinadi va nolga 
teng bo‘ladigan matematik natijalarga erishish mumkin; 
DP
– elementni 
ishlashiga bog‘liq bo‘lib, funksiya qiymat ko‘rsatkichi bo‘yicha 
t=
0 ga 
tengdir.

---

90 
2.
Qiymatlarning o‘zgarish dinamikasini aniqlash, vaqt bo‘yicha 
statistic qatorlarni taxlil qilib aniqlanadi: П
ie
(t)
(ko‘rsatkichning 
aniqlangan qiymati) va t
ie
(ishlagan vaqti), bu erda 
i
= 1,2,…, 
n
; 
e
=
1,2,…,
m
i
; I – element tartib raqami (ko‘rsatkichning yuzaga kelishi); 
n
– 
elementlar soni (sodir bo‘lishi); 
e
– elementni o‘lchash tartib raqami; 
m
i
– 
i
elementni o‘lchashlar soni. Bajariladigan hisoblarning soddalashtirish 
maqsadida, hisoblarni bajarish ushun o‘lchangan qiymatlarning og‘ish 
ko‘rsatkichlari qo‘llaniladi:
U
ie
(t) = [П
ie
(t) – П
н
–
DP
] ,
bu erda П
ie
(t)
va П
н
– t
ij
vaqitda aniqlangan ko‘rsatkich va 
ko‘rsatkichning nominal qiymati. Ishlash vaqtining ortib boorish davomida 
u
ij
(t)
qiymatlari o‘zgaradi. Odatda 
i
elementni ishlash vaqtining boshidan 
boshlanadi. 
3.
Barcha kuzatuv davri, ma’lum oraliqlarga bo‘linadi. Har bir 
oraliq ko‘rsatkichlarining o‘rtacha qiymatlari u
i
va o‘rtacha ishlash vaqti 
t
i
(
i=
1, 2, …, 
k
, bu erda 
k
– oraliqlar soni). Aniqlangan har bir nuqtalar 
to‘g‘ri chiziqlar yordamida birlashtiriladi va eksprement qiymatlarining 
o‘rtacha og‘sh ko‘rsatkichlari aniqlanadi. 
3.1-rasm.