O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti s. T. Yunusxo‘jayev

Ko‘rsatkichni, t vaqitda o‘zgarish dinamikasi: 
1 - o‘rta qiymatli egri chiziq 
u(t) = v
ij
t
o
 + DP
; 2 – amaldagi egri chiziq;
DP – ishlagan vaqtdagi ko‘rsatkich; U
p
- ko‘rsatkichni og‘ish chegarasi;
Z(t) - o‘rta qiymatdagi egri chiziqdan og‘ish ko‘rsatkichi 
4.
Aniqlangan ekspremen egri chizig‘i taxlil qilinadi. Agarda 
birinchi oraliqda noldan so‘ng keskin ko‘tarilish kuzatilayotgan bo‘lsa, u 
holda birinchi oraliqdagi qiymatlar hisobga olinmaydi, chunki bu 

---

91 
oraliqdagi keskin o‘zgarish 
DP
elementining ishlashiga bog‘liq bo‘lishi 
mumkin. 
5.
Aniqlanayotgan ko‘rsatkichlarning o‘zgarish ko‘rsatkichlarini 
aniqlash uchun kvadrat qiymatlar qo‘llaniladi va eksprement natijasi 
bo‘yicha vaqtni hisobga olib ko‘rsatkichlarning o‘rtacha o‘zgarish 
dinamikasini ko‘rsatuvchi egri chiziq (3.1-rasm) quriladi. Qurilgan 
o‘rtacha egri chiziq 
α
- qiymatining darajali funksiyasini bildiradi. Agarda 
α
= 1 ga teng bo‘lsa funksiya to‘g‘ri chiziqli bo‘ladi, agarda 
α
> 1 - bo‘lsa 
egri chiziq past tomonga og‘ishi, agarda α < 1 bo‘lsa egri chiziq yuqori 
tomonga yo‘nalgan bo‘lishi mumkin. Darajaning ko‘rsatkichi asosan, 
ko‘rsatkichlarning hsusiyatini belgilovchi elementning konstruksiyasiga 
bog‘liq bo‘ladi. Shu sababli aniqlangan darajaning qiymati barcha 
o‘rganilayotgan qiymatlar uchun bir hil bo‘lishi mumkin. Ushbu holda, 
ularning o‘zgarish dinamikasi faqatgina 
v
i
– tezligiga bog‘liq bo‘lishi 
mumkin.
6.
Funksiyani DP ko‘rsatkichlari bo‘yicha o‘zgarishini aniqlash 
o‘rtacha qiymatni ordinate o‘qi bilan kesishgan nuqtalari bo‘yicha 
aniqlanadi. 
7.
Har bir 
i
element uchun, tezlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha 
quyidagi formula yordamida aniqlanadi 
𝑉
кр
= ∑
𝑢
𝑖𝑒(𝑡)−𝐷𝑃
𝑡
𝑖𝑒
∝
/𝑚
𝑚
𝑒=1
,
(3.3) 
bu erda 
u
ie
– 
i
ko‘rsatkichni 
t
ie
vaqt davomida o‘zgarishi. 
8.
Har bir elementning o‘rtacha resursi hisoblab topiladi 
𝑇
𝑘𝑝
= [
𝑈
𝑝
𝑣
𝑘𝑝
]
1/𝛼
,
(3.4) 
Bu erda U
p
- ko‘rsatkichni chegaraviy og‘ishi, 
U
p
= [П
п
– П
н
] –
DP
; 
П
п
, П
н
– uning chegaraviy va nominal qiymatlari. 
9.
O‘rtacha egri chiziq (3.2-rasm) ko‘rsatkichidan o‘rtacha og‘sh 
qiymatining kvadrat og‘ishi 
σ
z
aniqlanadi:

---

92 
𝜎
𝑧
= √
∑
∑
[𝑡
𝑓𝑖𝑒
− 𝑡
𝑢𝑖𝑒
]
2
𝑚
𝑒=1
𝑛
𝑖=1
∑
𝑚
𝑖
− 1
𝑛
𝑖=1
,
(3.5) 
Bu erda 
t
fie
, 
t
ufie
– ishlagan vaqitning amaliy va o‘rtacha og‘ishi, moto.soat. 
Keltirilgan formula (4) suratidagi Z
i
(t) (3.1-rasmga qarang) ishlagan 
vaqitni m
i
barcha n qiymatlar bo‘yicha oraliqlarga bo‘lib chiqiladi (4 –
punktga asosan) DP≠0 bo‘lgan holatlar uchun. 
3.2-rasm. Ishlash vaqtiga qarab ko‘rsatkichlarni amali va o‘rtacha 
o‘lchash: 
1 - ko‘rsatkichlarning amaliy o‘zgarish dinamikasi; 2 – 
u(t)
darajali funksiya ko‘rsatkichning
o‘rtacha qiymati; 3 – amaliy ko‘rsatkichlarning o‘rtacha qiymatlardan og‘ishining taqsimlanishi; 
U
p
 
- ko‘rsatkichni meyoriy og‘ishi; 
Z(t)
- ishlash vaqtini o‘rtacha qiymatdan og‘ishi; 
Bσ
z
 
- o‘rtacha 
kvadratli og‘ishda kvantel qiymati; t
k
– nazorat vaqtigacha ishlagan vaqti; t
oct 
- o‘rtacha qoldiq 
resurs; 
𝑡
𝑜𝑐𝑡
𝑝
– aniqlangan vaqitda qoldiq resursning qiymati. 
10.
O‘lchash ko‘rsatkichlarini aniqlash har bir sinashda bir necha 
marotaba qaytariladi. O‘rtacha arifmetik qiymat s
1
, s
2,
…s
n
o‘lchash 
ko‘rsatkichlarining o‘rtacha arifmetik qiymati 
𝑠̅ 
quyidagicha aniqlanadi 
𝑠̅ =
𝑠
1
+ 𝑠
2+⋯+ 𝑠𝑛
n
,
(3.6) 

---

93 
Bu erda 
n
- o‘lchashlar soni, 
Ko‘rsatkichlarni aniqlash ketma-ketligi 3.3 rasmda keltirilgan.
3.3-rasm. Ma’lumotlarni aniqlash ketma-ketligi 

---

94