O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

4.1.5.
Moddiy nuqta kinetik energiyasining o‘zgarishi haqidagi teorema.
A.
 
MODDIY NUQTANING KINETIK ENERGIYASI
.
 
Moddiy nuqtaning kinetik energiyasi 
deb, uning massasi va tezlik kvadrati 
koʻpaytmasiga teng boʻlgan skalyar miqdorga aytiladi: 
. (4.26) 
Kinetik energiya tushunchasi ham asosiy dinamik kattalik hisoblanib, juda 
koʻp teorema va qoidalarni isbotlashda qoʻllaniladi. Uning birligi [kg·
yoki 
[
N·m
].
B.
 
MODDIY NUQTAGA TA’SIR ETUVCHI KUCHNING 
BAJARGAN ISHI. 
Oʻzgarmas kuchning bajargan ishi 
deb, kuch miqdorini bosib oʻtgan 
yoʻlga koʻpaytmasiga teng boʻlgan skalyar miqdorga aytiladi (4.9-shakl): 
, (4.27) 
4.9-shakl. 
Agar kuch va bosib oʻtilgan yol 
s
orasidagi burchak α 0 dan farqli 
boʻlsa, kuch vektorini yolga proyeksiyalashga toʻgʻri keladi(4.10-shakl): 
, (4.28)
4.10-shakl. 
(4.28) formuladan koʻrinib turibdiki, α = 90° boʻlsa, kuchning bajargan ishi nolga 
teng, 
α 
s 
x 
s 

---

206 
A = 0. 
Masalan, normal bosim kuchi har doim harakat tekisligiga perpendikulyar 
boʻlgani uchun
A = N·s·cos 90° = 0. 
Agar 90°
intervalda boʻlsa, kuchning bajargan ishi manfiy qiymatga 
ega boʻlishi mumkin. Masalan, ishqalanish kuchining ishi doim manfiy boʻladi: 
A = -F
ishq
·s . 
Egri chiziqli harakatda oʻzgarmas kuchning bajargan elementar ishi kuch 
vektori va elementar koʻchish vektorlarining skalyar koʻpaytmasiga teng (4.11-
shakl): 
, (4.29) 
bunda s = M
0
M - bosib oʻtilgan yoʻl, d - esa kichik vaqt oraligʻidagi elementar 
yoʻl (koʻchish, siljish).