O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

МЕХАНИЧЕСКИХ ЗАДАЧ. 
6.1.1. 
Состав и возможности системы Марle…………….…………299 
6.1.2. 
Математическое программирование задач статики…………302 
6.1.3. 
Математическое программирование задач кинематики ……306 

---

8 
6.1.4. 
Математическое программирование задач динамики ……...312 
Список использованной литературы………………………………………320 

---

9 
KIRISH 
Kuch ta’siridagi jismlarning harakatini va holatini o‘rganadigan 
fan
m e x a n i k a
deb ataladi. Fazodagi moddiy jismlar bir-birlariga 
nisbatan holatlarining vaqt mobaynidagi o‘zgarishi
m e x a n ik
h a r a k a t
deb ataladi. Mexanika fani jismlarning holatiga qarab, uch 
qismga boʻlinadi:
a)
absolyut qattiq jism mexanikasi (“Nazariy mexanika” fanida 
oʻrganiladi);
 
b)
deformatsiyalanuvchi qattiq jismlar mexanikasi (“Materiallar 
qarshiligi”, “Elastiklik nazariyasi” va boshqa fanlarda 
oʻrganiladi);
 
d)
suyuqliklar 
mexanikasi 
(“Gidromexanika”, 
“Gidravlika”, 
“Aeromexanika” va boshqa fanlarda oʻrganiladi). 
Nazariy mexanika fani absolyut qattiq jism mexanikasi asoslarini 
oʻrgatib, keyinchalik deformatsiyalanuvchi jismlar mexanikasi va 
suyuqliklar mexanikasi fanlari uchun kerakli asos hisoblanadi. Demak, 
nazariy mexanika
fani kuch ta’siridagi absolyut qattiq jismlarning 
harakatini va holatini o‘rganadi. Biz oʻrganayotgan nazariy mexanika 
fani Galiley - Nyuton qonunlariga asoslangan boʻlib, 
klassik mexanika 
deb ataladi. Klassik mexanikada vaqt va fazo jismlarning harakatiga 
bogʻliq emas hamda jismning massasi uning tezligiga bogʻliq emas deb 
qaraladi. Jismlarning harakati uch oʻlchovli Evklid geometriyasi asosida 
olinadi. 
Bundan tashqari, Lagranj, Gamilton va Eynshteyn nazariyalariga 
asoslangan 
maxsus mexanika
fanlari mavjud boʻlib, klassik mexanika 
yecholmagan masalalarni tushuntirishga kerak boʻladi. Lekin, ular 

---

10 
orasida aniq chegara yoʻq, ya’ni klassik mexanikaning ba’zi 
masalalariga yuqoridagi nazariyalarning elementlari aralashib ketgan. 
Mazkur darslik “Nazariy mexanika” fani boʻyicha yangi avlod 
adabiyotlaridan hisoblanib, ortiqcha tushuntirishlar va isbotlarni hisobga 
olmay, qisqa va kreativ yoʻl orqali uning mazmuniga etib borishga 
harakat qilingan. Ikkinchidan, chet el adabiyotlaridagi kabi rangli va 
jonli misollar orqali talabalarga mexanika asoslarini oʻrganishga 
qaratilgan. Uchichidan, mexanika masalarining umumiy matematik 
modelini tuzish, kompyuterda yechish va rangli grafik-animatsiyalar 
yordamida mexanik jarayonning ochilmagan tomonlarini koʻrsatish 
maqsad qilib qoʻyilgan.