O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

Ma ‘lum kesm ada tekis yoyilgan k uchlar
(1,19,a-shakl). 
Bunday kuchlar sistemasi uchun intensivlik 
q 
o‘zgarmas qiymatga ega bo‘ladi. 
Statik hisoblash ishlarida bunday kuchlar sistemasini teng ta’sir etuvchi 
 
 
kuch 
bilan almashtiriladi. 

---

25 
Bu kuchning miqdori 
Q=
а

q
(1.21) 
formula orqali aniqlanadi va shu kuch AB kesmaning o‘rtasiga qo‘yiladi. 
2) 
Ma‘lum kesm ada chiziqli qonun bilan yoyilgan 
o‘zgaruv chi k uc hlar
(1.19,b-shakl). Bunga suvning plotina devoriga 
ko‘rsatadigan bosim kuchi misol bo‘lishi mumkin. Suvning bosim kuchining 
maksimumi suvning ostki yuzasida, minimumi (nol qiymati) suvning sathida 
bo‘ladi. 
1.19-shakl. 
Bunday kuchlar sistemasi uchun intensivlik 
q 
o‘zgaruvchan qiymatga ega 
bo‘lib, noldan maksimumgacha o‘zgaradi. Statik hisoblash ishlarida bunday 
kuchlar sistemasining teng ta’sir etuvchisi 
 
Q -ning qiymatini, bir jinsli ABC 
uchburchakli plastinaning og‘irlik markazini aniqlash kabi hisoblanadi. 
Bu kuch moduli bo‘yicha, 
Q=a

q/2
(1.22) 
formula orqali aniqlanib, Q kuch ABC uchburchakning maksimum tomonidan
 a/3 
masofada qo‘yiladi. 
3) 
Ma‘lum kesm ada ixtiyoriy qonun bilan taqsim langan 
o‘zgaruv chi kuchlar
(1.19,c-rasm). Bunday kuchlar sistemasining teng ta’sir
etuvchisi Q kuchning moduli shu ABDE shaklning yuzasiga bog‘liq bo‘lib, uning 
ta’sir chizig‘i og‘irlik markazini kesib o‘tadi.
4)
Aylananing yoyi bo‘ylab bir xilda taqsim langan kuc hlar
(1.20-shakl). Bunday kuchlarga silindrsimon idishlarga quyilgan suyuqliklarning 
yon devorlariga ko‘rsatadigan gidrostatik bosim kuchi misol bo‘la oladi.

---

26 
1.20-shakl. 
Agar yoyning radiusi R va 

BOD =

AOD=

bo‘lsin. OD- simmetriya o‘qi 
bo‘lib, 
Ox
o‘qi shu o‘q bo‘ylab yo‘nalgan bo‘lsin. Yoyga ta’sir qilayotgan 
kesishuvchi kuchlar sistemasining teng ta’sir etuvchisi 
Q
, albatta, shu simmetriya 
o‘qi 
Ox
bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi.
 
Uning moduli
 
Q=Q
x
.
Teng ta’sir etuvchi Q kuchning son qiymatini aniqlash uchun, yoyda 
kichkina element tanlab olamiz, uning o‘rni 

burchak orqali belgilanadi, 
elementar yuzachaning uzunligi ds=R d

bo‘ladi. Shu elementar yuzachaga ta’sir
qilayotgan kuchning miqdori dQ=q ds=q R d

-ga teng bo‘lib, uning 
Ox
o‘qidagi 
proyektsiyasi dQ
x
=dQ

cos

=q R cos

d

bo‘ladi. 
Q
kuchning moduli 
Q
Q
dQ
qR
d
qR
x













 

cos
sin
2
 
1.20-shakldan ko‘rinib turibdiki, R sin

=AB/2 
 
bo‘lgani uchun 
Q=q h ,

 

(1.23) 
bu yerda h=AB,
 
AB yoyni tortib turuvchi vatarning uzunligi; 
q
-yukning 
intensivligi.