O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

|
( )
| = 
.
(2.31) 
Hisoblashlarni yana ham tezlashtirish uchun, quyidagi hulosalarni esda 
tutish lozim: 
a)
agar fazoviy kuch biror koordinata oʻqiga parallel boʻlsa (masalan Ox 
oʻqiga), uning shu oʻqqa nisbatan momenti nolga teng, chunki mos 
proyeksiyasi 
F
yz
= 0. 
b)
agar fazoviy kuchning ta’sir chizigʻi biror koordinata oʻqini kesib oʻtsa 
(masalan Ox oʻqini ), uning shu oʻqqa nisbatan momenti nolga teng, 
chunki mos yelkasi 
h
1
= 0. 
Boshqa hollarda fazoviy kuchning momenti albatta noldan farqli qiymatga ega 
boʻladi. 
B. FAZOVIY JUFT KUCHNING MOMENTI.
Agar juft kuchlar fazoning turli tekisliklarida berilgan boʻlsa, ularni qoʻshish 
uchun ularning momentini ham vektor sifatida ifodalaymiz. Masalan, oʻzaro 
perpendikulyar tekisliklarda joylashgan ( ,
) va (
,
) juft kuchlarni qoʻshish 
uchun ularning moment vektorlari qoʻshiladi (2.28-shakl): 
(
,
) + 
(
,
), (2.32)
 

---

57 
2.28-shakl. 
Demak, fazoviy juft kuch momenti vektorlari juft tekisligiga 
perpendikulyar yoʻnalgan boʻlib, uning uchidan qaraganda juft kuch tekislikni 
soat mili aylanishiga teskari boʻlishi lozim. 
Yuqoridagi maʻlumotlarni 
n
-ta juft kuchlar uchun umumlashtirish 
mumkin: 
=
(
,
) + 
(
,
) + … + 
(
,
),
yoki qisqa qilib, = 
(
,
) . (2.33)
Xulosa: agar fazoviy jismga turli juft kuchlar ta’sir etsa, ularning 
vektorlarini qoʻshib, bitta juft kuch momenti vektoriga keltirish mumkin ekan. 
 
D. FAZODA JOYLASHGAN IXTIYORIY KUCHLARNI SODDA