O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

T u g u n l a r n i
k e s i s h
u s u l i
yordamida ferma sterjenlaridagi 
zoʻriqishlarni aniqlaymiz. Tugunlardagi kuchlar kesishuvchi kuchlar sistemasi 
boʻlganligi uchun 2 ta muvozanat shartlari tuziladi va tugunlardagi noma’lumlar 
soni ham 2 tadan ortmasligi shart. 
a) I-tugunni kesamiz, sterjenlar choʻzilishga qarshi ishlayabdi deb faraz qilib, 
sterjenlar zoʻriqish kuchlarini uning boshlanishidan markaziga tomon 
yoʻnaltiramiz. Muvozanat shartlari quyidagicha boʻladi: 
(4)
tenglamadan 
= 28,3 
N
, 
(5)
dan
= 30+28,3·
=
b) II-tugunni kesamiz, bunda 2 ta noma’lum 
va 
boʻlib, ta’sir-aks ta’sir 
qonuniga muvofiq 
= 
. 
Demak 
=
,
. 
d) III-tugunni kesamiz, bunda 2 ta noma’lum 
va 
boʻlib, ta’sir-aks ta’sir 
qonuniga muvofiq 
= 
. 
Demak 
0,707= 14,1 
N
,

---

86 
e) IV- tugunni kesamiz, bunda 2 ta noma’lum 
va 
boʻlib, ta’sir-aks 
ta’sir qonuniga muvofiq 
= 
. 
Demak
,
=
f) VI- tugunni kesamiz, bunda 1 ta noma’lum 
boʻlib, ta’sir-aks ta’sir 
qonuniga muvofiq 
= 
, 
= 
,
= 
,
= 
. 
Bundan
-20/0,707-28,3+14,1=-42,48 
N.
Hisoblangan natijalarni jadval koʻrinishida keltiramiz (2.7-jadval): 
2.7-jadval. 
sterjen № 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 8 9 
Zo‘riqish, kN. -10 -28,3 -20 -10 +14,1 -30 0 30 -42,48 
Demak berilgan kuchlar ta’sirida 1,2,3,4,6 va 9-sterjenlar siqilishga, 5 va 8- 
sterjenlar choʻzilishga qarshi ishlar ekan. 7-sterjen esa 
nol sterjen 
deb ataladi.
1)
Sterjenlarni qirqish (kesimlar) usuli (Ritter usuli). Yuqoridagi 
natijalarni tekshirish uchun 
a-a
kesim yordamida 6,7 va 9- sterjenlarni qirqib, 
tuzilmaning oʻng qismining muvozanatini koʻramiz. Tekislikda joylashgan 
ixtiyoriy kuchlarning muvozanati tenglamalarini tuzamiz: 

---

87 
(3)
tenglamadan
, (2) dan 
= -30/0,707= -42,43 
N,
(1)
dan 
Olingan natijalardan koʻrinib turibdiki, 
,
va 
sterjenlardagi zoʻriqishlar 
ikkala usulda ham bir xil ekan. 
Agar ferma sterjenlari uch oʻlchovli fazoda joylashgan boʻlsa, bunday 
fermalar