O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11-Mavzu. G‘arbiy yevropada aholini ijtimoiy muhofaza qilish
|
O‘zini tekshirish uchun savollar
1. Yoshi katta va keksa odamlar uchun ijtimoiy ish. 2. Keksalar bilan munosabatlarda Birlashgan Millatlar Tashkilot tamoyillari. 3. Keksalarni xizmat ko‗rsatish. 4. Keksa odamlar bilan ijtimoiy ishning mazmuni. O‗zbekistonda keksalarning ijtimoiy ta'minoti. 5. Yoshi katta nogironlar bilan ijtimoiy ish. 108 11-Mavzu. G‘arbiy yevropada aholini ijtimoiy muhofaza qilish 1. G‗arbiy yevropa mamlakatlarida aholini ijtimoiy himoya qilish tizimining tamoyillari hamda vazifalari. 2. Ijtimoiy ta'minotning yevropa tizimi. 3. Umumiy farovon davlat konsepsiyasi. 4. G‗arbiy yevropa mamlakatlarida keksalarni ijtimoiy himoyalash. Shvetsiyada ijtimoiy ta'minot. 1.Amalda G‗arbiy yevropaning barcha mamlakatlari ijtimoiy xatarlar holatlarida ijtimoiy sug‗urtalashdan foydalanadi va kam ta'minlangan odamlarga ijtimoiy yordam ko‗rsatishadi. Ammo bu mamlakatlarda ijtimoiy sug‗urtalash va ijtimoiy yordam turlicha amalga oshiriladi hamda shu sababli ularni to‗rtta guruhga ajratish mumkin: • Individual sug‗urta badallari bilan bog‗liq sug‗urtalash tamoyillari, to‗lovlar va nafaqalar miqdori badallarga bog‗liq bo‗lgan mamlakatlar; • Sug‗urtalash tamoyillari kam aks ettirilgan, nafaqa va to‗lovlar miqdorlari individual ehtiyojga bog‗liq bo‗lgan, moliyalashtirish esa asosan soliq fondlaridan amalga oshiriladigan mamlakatlar.; • Dastlabki ikkita guruh o‗rtasida oraliq o‗rinni egallagan mamlakatlar.; • Aholini ijtimoiy himoya qilish tizimi hozircha mavjud bo‗lmagan ammo endi shakllanayotgan mamlakatlar. Birinchi guruhga Germaniya, Fransiya, Belgiya va Lyuksemburg kiradi. Bu mamlakatlarda aholini ijtimoiy himoya qilish tizimi shartnomaviy sug‗urta tamoyillariga asoslanadi. Yollanma ishchilar o‗z daromadlarining ma'lum bir qismini sug‗urta fondiga to‗laydilar, bu ularga yordamga muhtoj bo‗lganlarida jamg‗arilgan sug‗urta fondiga mos miqdorda fond xizmatlaridan foydalanish huquqini beradi. Bir vaqtning o‗zida xodimlari nomidan ish beruvchi ham ma'lum bir summani mazkur sug‗urta fondiga to‗laydi. 109 Ko‗pgina holatlarda sug‗urta fondidan olinadigan to‗lovlar miqdori ish haqi miqdori va xodim hamda ish beruvchi badallari hisobidan jamg‗arilgan summaga bog‗liq bo‗ladi. Istisno holatlar tibbiy xizmat ko‗rsatish va oiaviy nafaqaga tegishli bo‗ladi. Bu tizimning asosiy maqsadi inson kasal bo‗lganda, nogironligida va ishini yo‗qotganda hayot darajasini saqlab turishdir. Bunday tizimi insonning daromadlarining uning hayoti mobaynida qayta taqsimlash imkonini beradi. Barcha yevropa mamlakatlarida sug‗urta yig‗imlari ijtimoiy himoyani moliyalashtirishning asosiy manbasi sanaladi. Bir qator holatlarda fond soliq to‗lovlari hisobidan, milliy byudjet umumiy xarajatlarining ko‗p yoki kam yig‗imlari hisobidan kengayishi mumkin. Ammo bu guruhdagi barcha mamlakatlarda davlat fuqaro oldida shunday majburiyat oladiki, har qanday fuqaroning daromadi u oldin qancha daromad olgani yoki sug‗urta fondiga qancha kiritganidan qat'iy nazar kafolatlangan minimumdan kam bo‗lmasligi kerak. Bu shakldagi to‗lovlar umummilliy byudjetdan amalga oshiriladi. Sog‗liqni saqlash asosan sug‗urta badallari hisobidan moliyalashtiriladi, ammo minimum tibbiy xizmat ko‗rsatish byudjet tomonidan kafolatlangan. Tibbiy xizmat ko‗rsatish asosan davlat tomonidan fuqarolarga tovon sarflari orqali xususiy sektorga to‗g‗ri kelmoqda. Ikkinchi guruhdagi mamlakatlarga Buyuk Britaniya, Daniya, Irlandiya kirib, birinchi guruhdan sug‗urta jamg‗armalari bilan kam darajada bog‗liq bo‗lgan ijtimoiy himoyada farqlanadi. Bu mamlakatlarda ijtimoiy sohani moliyalashtirishda davlat byudjeti asosiy rolni o‗ynaydi. Ijtimoiy to‗lovlar va nafaqalar yanada teng miqdorda taqsimlanadi. Bunday taqsimlash asosida fuqarolarning teng ehtiyojlari g‗oyasi yotib, shuning uchun, ijtimoiy yordam uning daromadiga qarab emas, balki insonning ehtiyojidan kelib chiqib ko‗rsatiladi. To‗lovlar va nafaqalar orasidagi farq shundan iboratki, ijtimoiy to‗lovlarni qonun bo‗yicha bunday huquqqa ega bo‗lgan har bir fuqaro olishi mumkin, nafaqalar esa ehtiyojdan va ijtimoiy xatar xususiyatidan kelib chiqib beriladi. Bu mamlakatlarda tibbiy xizmat ko‗rsatish asosan umumiy sohada bo‗ladi. 110 Uchinchi guruh mamlakatlariga Niderlandiya va Italiya kirib, bu mamlakatlarda ijtimoiy ta'minotning aralash tizimi taqdim etiladi. Ammo bu tizim birinchi guruh mamlakatlari tizimiga yaqinroqdir. Ammo ma'lum bir farqlar ham bor. Masalan Italiyada davlat kafolatlangan ijtimoiy minimum daromadlarni to‗lash bo‗yicha o‗ziga majburiyatni olmaydi. Bunday kafolat alohida mintaqalardagi bir qator mahalliy organlarga berilgan. Niderlandiyada aksincha, ijtimoiy ta'minot juda yuqori darajada rivojlangan bo‗lib, tizim mamlakatning har bir fuqarosini qamrab oladi. To‗rtinchi guruhga Ispaniya, Portugaliya, Gretsiya kiradi. Bu mamlakatlarda aholini ijtimoiy himoya qilish tizimi hozircha boshlang‗ich holatdi. Bu mamlakatlarda kafolatlangan minimal daromad mavjud emas va barcha fuqarolarga ham ijtimoiy xizmat ko‗rsatilmaydi. Ko‗pgina yevropa mamlakatlarida ijtimoiy himoya ko‗p funksiyali sanaladi. Qoidaga binoan u inson hayoti mobaynida duch keladigan 11 ta funksiyani bajaradi. Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|