O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Kognitiv (anglash) model ijtimoiy xizmat muammolarini anglash va hal 
qilishga yondashuvlarda psixosotsial, sotsiologik, axloqiy va sotsial elementtlarni 
birgalikda olib borishni ko‗zda tutadi. Ijtimoiy ishdagi bu yo‗nalish axloqda aqliy 
va anglash jarayonlarini, insonning individual va sotsial muammolarining hal 
qilishni qayd etadi.
Modelning asosiy tamoyili- o‗z hayotini boshqarish, bunday faoliyatga 
ehtiiyojni shakllantirishda mijoz faoliyatini eng yaxshi holatga olib kelishdir. Bu 
maqsad o‗z xulqi, adekvat ijtimoiy sharoitlarni qayta ishlash o‗qitish yo‗li bilan 
mijozning ijtimoiy axloqini tuzatish imkoniyatlarini aniqlash orqali erishiladi. 

---

195 
Kognitiv nazariya mijozning o‗zini o‗zgartirishga, muhitga moslashishga 
yo‗naltirilgandir. Bunda ijtimoiy xizmat xususiyatining asosi inson xulqini mos 
jihatlariga va uni yaxshilashga tayanadi. Odamlar o‗z harakat modellarini yaratib, 
bu o‗z ichiga sho‗i, inson va muhitning moslashish jarayoni to‗g‗risidagi 
tasavvurlardan iboratdir.
Bu model doirasida hal qilinadigan eng dolzarb masalalardan biri- bu guruhli 
muhokama, o‗zini tahlil qilish vositasida nizolarni bartaraf etishdir. Bu modelda 
ayniqsa insonparvar nazariyalar bilan kognitiv nazariyalar jihatlarini birlashtirish 
samarali bo‗ladi.
Ijtimoiy-pedagogik modellarni tahlilida ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy 
xizmat kabi sohalarning o‗zaro munosabati masalasi turadi. Ijtimoiy-pedagogik 
modellar xususiyatini aniqlash, yuir tomondan ijtimoiy pedagogika insonni 
ijtimoiy qadriyat sifatida ko‗rishni, ikkinchi tomondan jamiyatda o‗zini namoyon 
qilish uchun sharoitlarni yaratishga yo‗naltirilgan vositachilik faoliyatini hisobga 
olishni taqozo qiladi. Shu sababli ijtimoiy xizmat faqatgina ijtimoiy sharoitlarga 
shaxsning moslashishini esam, balki uni pedagogik tuzatish maqsadida bu muhitni 
o‗zgartirishga qatnashishni nazarda tutadi.