O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Iqtisodiy nazariyaning «Hayot modeli» psixologik va ijtimoiy tizim 
konsepsiyalaridan birini o‗zida aks ettirib, nisbatan yangi ijtimoiy amaliyotni 
tushunish nazariyasi bo‗ladi. Mazkur nazariyaning muammosi ijtimoiy tizim 
nazariyasining turli jihatlari va ijtimoiy sotsiologiya muammosi bilan bog‗liq. 
Bunday yondashuvda ijtimoiy xodimning faoliyati faqatgina mijoz bilan mas, balki 
uning tashqi muhiti bilan o‗zaro faoliyatiga bog‗liq. Bu tizimli-ekologik 
yondashuv sanaladi. Ijtimoiy xizmat ko‗rsatish va aholini qo‗llab-quvvatlashda 
tizmi ishlarini tashkil etishda ijtimoiy xodim va mijoz o‗zaro munosabatlariga katta 
e'tibor beriladi, ijtimoiy ahamiyat nazariyasida qarab chiqiladi.
59
Теория и методология социальной работы./ С.И. Григорьев и др. – М., 1994. 

---

186 
Ijtimoiy-radikal model. Uning asosida- inson huquqi uchun harakat 
qoidalari yotida. (ajratishga qarshi kurash). Mazkur model turli ijtimoiy guruhlar 
vakillarini o‗zini anglashni rivojlantirish va himoyalash modeli sifatida namoyon 
bo‗ladi. Himoya texnologiyasi va vakolatlarni taqsimlash turli siqilgan, qabul 
qilinmagan guruhlar mijozlari ijtimoiy qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan.
Psixologo yo‘naltirilgan modellar shaxs va jamiyat darajasida paydo 
bo‗ladigan vaziyatlarni o‗zgartirish bo‗yicha mijozning o‗z kuchini yaxshilash 
ijtimoiy ish imkoniyatlari bilan bog‗liq ijtimoiy ishdir.
Psixodinamik model Ijtimoiy ish nazariyasining psixodinamik yo‗nalishiga 
asoslangan. (Z.Freyd, E.Bern). Bu nazariyaning asosiy tushunchalari psixo tahlil 
bilan bog‗liq bo‗lib, ular individual ijtimoiy xizmat (keysuork): mijozni 
individuallashtirish, paydo bo‗ladigan muammoni baholash, uni tashxislash, 
yordamning terapevtik texnologiyalaridan foydalanishdir.
Ekzistensial 
model 
psixologiyaning 
ekzistensial 
va 
fenomenal 
yondashuvlari bilan bohliq. Mijoz xulqi tahlilida atrof muhit haqidagi o‗z 
tasavvurlarini qanday shakllantiryapti va izohlayapti, o‗zining ijtimoiy maqomini 
qanday baholayotganini hisobga olish muhim. Mazkur model doirasida katta 
e'tibor guruhga munosabat bo‗yicha mijoz xulqining o‗ziga xosligi ko‗rib chiqiladi. 
Mijozda o‗zi va atrofdagilar to‗g‗risida tasavvurlari mavjud bo‗lgan shaxsiy 
tuzilmani hisobga olib, ijtimoiy xodim shaxsiy noqulaylik sababini tushunchasini 
aniq tuzadi. Mazkur model o‗zida enik guruh va boshqa ijtimoiy xatarli toifalar 
bilan ishlashda namoyon bo‗ladi. Bunda mijozning hayotiy maqsadlari o‗zgarishi 
bo‗yicha ishlar muhimdir.