O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi

8-rasm. KXV ning oxirgi suyulish darajasi 
Virusning HTFY darajasini aniqlash usuli ham materiallar va ish uslubi 
bobida keltirilgan. Nazorat,ya‘ni qizdirilmagan yuqumli shira bilan kasallantirilgan 
o‗simlik barglarida paydo bo‗lgan nekrozlar soni 50 ta ni tashkil etgan bo‗lsa, 55, 
60 va 65°C qizdirilgan namunalar bilan kasallantirilgan o‗simlik barglarida 
kasallik alomatlarining kamayib borishi kuzatildi va eng oxirgi kasallik alomatlari 
esa 70°C gacha qizdirilgan namuna bilan kasallantirilgan o‗simliklar barglarida 
paydo bo‗ldi(9-rasm).
9-rasm. KXV ning harorat ta‟sirida faolligini yo`qotish darajasi 

---

4 4
Undan yuqori (80, 85, 90, 95, 100°C) darajalarda qizdirilgan namunalarda 
kasallik alomatlari paydo bo‗lmasligi, virusning yuqumlilik xususiyatini 
yo‗qotganligi, ya‘ni denaturatsiyaga uchraganligidan dalolat beradi (9-rasm). 
Olingan natijalar asosida quyidagicha xulosa qilish mumkin. Demak, 
KXVning O‗zbekistonda tarqalgan izolyatining OSD 10
-5
, HTFY darajasi esa 75°C 
ekanligi aniqlandi. Virusning bu xususiyatlari ularga qarshi kurash choralarini 
ishlab chiqishda va ularni aniqlashda muhim hisoblanadi.

---

4 5
XULOSALAR 
Olingan natijalar asosida quyidagicha xulosa qilish mumkin: 
1. KXV ni differensiator o‗simlik sifatida ituzumdoshlar (Solonnaceae) 
oilasiga mansub bangidevona (D. stramonium L.) o‗simligidan foydalanilib ajratib 
olindi va biologik tozalash uchun esa G. globosa o‗simligidan foydalanildi.
2. KXV ning eng qulay to‗plovchi o‗simliklari esa mingdevona (D. metel 
L.), do‗rmon (D. stramonium L.) ekanligi aniqlandi. Bu o‗simliklardan ko‗p 
miqdorda virusli namuna yig‗ish va tozalash jarayonida oson maydalanishi va bir 
qator yuqorida sanab o‗tilgan qulayliklarga egaligi aniqlandi.
3. Kartoshka X-virusining fizik xususiyatlari (OSD, HTFY)ni o`rganish 
davomida shu narsa ma‘lum bo`ldiki, bu virusning mamlakatimizda tarqalgan 
izolyatining OSD-10
-5
ni, HTFY darajasi esa 75
°
C ekanligi va boshqa mintaqalarda 
tarqalgan izolyatlar bilan o‗xshash ekanligi aniqlandi. 

---

4 6