O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Operatsion tizimlar 
Android, BlackBerry OS, webOS, iOS, Symbian, Windows Mobile 
Professional (sensorli ekran), Mobile Standard Windows (sensorli 
boʻlmagan) va Bada kabi mobil operatsion tizimlarning koʻplab turlari 
mavjud. Eng mashhurlari Apple, iPhone va shuningdek, eng yangisi 
Android hisoblanadi. Google tomonidan ishlab chiqilgan mobil operatsion 
tizim Android – bu birinchi toʻliq ochilgan mobil operatsion tizim boʻlib, u 
mobil tarmoqdagi istalgan mobil telefonda bepuldir. 
2008 yildan beri sozlanadigan operasion tizimlar foydalanuvchiga 
oʻyinlar, GPS, yordamchi dasturlar kabilarni ilova sifatida yuklab olishga 
imkon beradi. Shuningdek, foydalanuvchilar oʻzlarining ilovalarini 
yaratishlari va ularni, masalan, Apple App Storeda nashr etishlari mumkin.
WebOS dan foydalangan Palm Pre Internet bilan qiyoslanganda 
funktsional xususiyatlarga ega va Internet dasturlash tillarini, masalan 
Cascading Style Sheets (CSS), HTML va JavaScriptni qoʻllab-quvvatlaydi. 
Research In Motion (RIM) BlackBerry – media pleyerli va tashqi 
foydalanuvchilar dasturiy ta’minotlarini oʻrnata oladigan smartfonlarni 
taqdim etdi. Windows Mobile Professional Smartfonlari (Pocket PC yoki 
Windows Mobile PDA) shaxsiy raqamli yordamchilarga (PDA) oʻxshaydi 

---

202 
va sensorli ekran imkoniyatlariga ega. Windows uchun Mobile Standard 
sensorli ekranga ega emas, ammo trekbol, sensorli panel yoki rokerlardan 
foydalaniladi. 
Mobil aloqa vositalarida fayllarni almashish 
Oddiy veb-server har daqiqada yangi veb-sahifani koʻrishni xohlaydi 
yoki 100 Kbt sahifa tezkor yuklanadi. Bunda fayl almashish hisoblaladi. 
Simsiz xavfsizlikdagi oʻzgarishlar tufayli foydalanuvchilar katta fayl 
uzatmalarini amalga oshira olmaydi, chunki Internet provayderlari 
kanallardan foydalanishni kamaytirishdan manfaatdordir. AT&T 
(American Telephone and Telegraph Corporation) bayoniga koʻra, ular 
oʻzlarining har qanday foydalanuvchilariga 3G-tarmoqlarida «peer-to-
peer» (P2P) dastur fayllaridan foydalanishda ushlanishlarini ta’qiqlaydi.
Keyinroq u har qanday foydalanuvchini iTunes dasturlaridan foydalangan 
holda ushlab turishi aniq boʻldi. Bunda foydalanuvchilar fayllarni yuklab 
olish uchun Wi-Fi ulanish nuqtasini qidirishga majbur boʻladilar. Simsiz 
tarmoqlarning chegaralari 4G tomonidan bartaraf etilmaydi, chunki simsiz 
tarmoqlar va Internetga kirishning boshqa vositalari oʻrtasida juda katta 
farqlar mavjud. Agar simsiz ishlab chiqaruvchilar ushbu farqlar va 
oʻtkazish qobiliyatining chegaralarini anglab yetishmasa, kelajakdagi 
simsiz mijozlar oʻzlarini tushkun holatda koʻrishadi va bu bozor 
muvaffaqiyatsiz boʻlishi mumkin. 
Mobil texnologiyalarning tobora keng qoʻllanilishi bir-biri bilan 
texnologiya orqali oʻzaro munosabatni amalga oshiruvchi zamonaviy oila 
kabi oʻzgardi. Mobil qurilmalar paydo boʻlishi bilan, oilalar koʻproq 
“yoʻlda” boʻlmoqda va bir-birlari bilan jismoniy aloqa uchun kamroq vaqt 
sarflamoqdalar. Biroq, bu tendentsiya oilalar endi bir-biri bilan oʻzaro 
munosabatda boʻlmaydilar, balki munosabatlar yanada raqamli versiyaga 
aylandi degani emas. Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, zamonaviy oila aslida 
mobil vositalarni yaxshiroq oʻrganadi va bolalar koʻproq toʻgʻridan-toʻgʻri 
yondashishdan koʻra raqamli muhit orqali ota-onalar bilan hamkorlik 
qilishga tayyordir. Jumladan, oila a’zolari mobil qurilmalar yordamida 
Internetdagi maqolalar yoki videolar orqali ma’lumot almashishlari 
mumkin va shu bilan oʻta band boʻlgan kun davomida bir-birlari bilan 
aloqada boʻlishlari mumkin. 

---

203 
Biroq, 
bu 
tendentsiya 
qarama-qarshilikka 
ega. 
Aksariyat 
boshlangʻich maktab yoshidagi bolalarning ota-onalarida mobil 
texnologiyalardan foydalanishdan xavotirlanadilar va ba’zan norozilik 
bildiradilar. Ota-onalar bunday texnologiyalarni haddan tashqari koʻp 
ishlatish bolani chalgʻitishi mumkin deb oʻylashlashadi va koʻpchilik uyali 
aloqa vositalaridan foydalanayotgan bolalarning xavfsizligi toʻgʻrisida 
qaygʻurishadi. Ota-onalar juda koʻp muammolarga duch kelishlari 
mumkin, ammo ular texnologiyalarga qarshi emas. Darhaqiqat, koʻplab 
ota-onalar farzandlari mashgʻulotdan biron bir narsani bilib olishlari 
masalan, YouTube dagi san’at va musiqa darslari orqali mumkin boʻlsa, 
mobil texnologiyalardan foydalanishni maslahat berishadi.