O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

 
Robototexnika 
Robototexnika – avtomatlashtirilgan texnik tizimlarning rivojlanishi 
bilan shugʻullanadigan amaliy fan va ishlab chiqarishni jadallashtirish 
uchun eng muhim texnik asosdir. Robot – bu dasturlashtirilgan mexanik 
qurilma boʻlib, u odamlarning yordamisiz vazifalarni bajarishga va tashqi 
muhit bilan oʻzaro aloqada boʻlishga qodir. 
Robototexnika elektronika, mexanika, telemexanika, mexatronika, 
informatika, radio va elektrotexnika kabi fanlarga tayanadi. Qurilish, 
sanoat, maishiy, tibbiy, aviatsiya va ekstremal (harbiy, kosmik, suv osti) 
sohalarda robototexnika mavjud. 
 
Sensorika 
Robotlarning sezgirligi (sezgir sensorlar tizimi) odatda odam sezgi 
funktsiyalarini: koʻrish, eshitish, hid, teginish va ta’mni nusxalashtiradi.
Tananing kosmosdagi muvozanati va pozitsiyasi, ichki quloqning 
funktsiyasi (ba’zan oltinchi tuygʻu deb nomlanadi) kabilarni misol sifatida 
keltirish mumkin. Biologik hissiy organlarning faoliyati neyronlar faolligi 
printsipiga asoslanadi, robotlarning sezgir organlari esa elektrli tabiatga 
ega. 

---

156 
Biz sun’iy datchiklarni tabiiy sezgi organlariga nisbatan farqlashimiz 
mumkin, lekin odatda sezgi asboblari turlari ushbu sensor: yorugʻlik, 
tovush, issiqlik va boshqalarga ta’sir qiladigan darajasiga koʻra turlarga 
ajratiladi. Robotga oʻrnatilgan sensorlarning turlari uning qoʻllanilish 
maqsadi va joyi boʻyicha aniqlanadi.
Datchikning sezgir elementini oʻz-oʻzidan sensor deb atash mumkin.
Hozirgi vaqtda texnik vositalarning ajralmas qismi boʻlgan datchiklar 
iqtisodiyotning koʻplab sohalarida – foydali qazilmalarni qazib olish va 
qayta ishlash, sanoat ishlab chiqarishi, transport, aloqa, logistika, qurilish, 
qishloq xoʻjaligi, sogʻliqni saqlash, fan va boshqa sohalarda qoʻllaniladi. 
Soʻnggi paytlarda elektron tizimlar narxining pasayishi tufayli 
boshqaruv tizimining interfeysi standartlari va parametrlarni tartibga solish 
va sozlash imkoniyatlariga ega kompleks qayta ishlangan signalli 
datchiklardan tobora koʻproq foydalanilmoqda. datchiklarni ommaviy 
ishlatishdan ancha oldin paydo boʻlgan mazkur atama oʻlchov vositalariga, 
shuningdek oʻxshash boshqa tabiat ob’ektlariga, masalan, biologik 
vositalarga nisbatan keng talqin qilingan va qoʻllanilgan. 
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlarida sensorlar tashabbuskor, 
faollashtiruvchi uskunalar va dasturiy ta’minot sifatida ishtirok etishlari 
mumkin. Bunday tizimlardagi sensorlarning koʻrsatkichlari, odatda, 
monitor, ishlov berish, tahlil qilish va displey yoki bosib chiqarish 
qurilmasiga chiqish uchun xotira sifatida oʻrnatiladi. Datchiklar 
robototexnikada katta ahamiyatga ega boʻlib, bunda retseptorlar rolini 
oʻynaydi, ular orqali robotlar va boshqa avtomatik qurilmalar tashqi dunyo 
va oʻzlarining ichki organlaridan ma’lumotlarni olishadi.