O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti “menejment” kafedrasi

Asosiy ko’rsatkichlar

	Mahsulot hajmi		Bozor ulushi
Mahsulot turlari	(ming AQSH dollari)		(foizda)
	2010	2011	Korxona	Raqobatchilar
Rossiya va yaqin xorijiy
mamlakatlar uchun	2900	2500	34	17
fotoappatarlar
Rivojlanayotgan
mamlakatlar uchun	590	649	33	21
fotoapparatlar
G’arbiy Evropa uchun	90	130	5	7
fotoapparatlar
Rossiya va yaqin xorijiy
mamlakatlar uchun	1850	2405	11	9
kinokameralar
Rivojlanayotgan
mamlakatlar uchun	280	448	15	10
kinokameralar
Rossiya va yaqin xorijiy
mamlakatlar uchun	60	100	1	7
videokameralar
Armiya uchun optik	580	348	40	18
priborlar
Meditsina uchun optik	980	686	16	16
priborlar
Mudofaa sanoati
korxonalari uchun optik	900	400	2	4
priborlar

Masalaning echimi: bunda avvalo sotish hajmining o’zgarishi, bozordagi nisbiy ulush, mahsulot turining umumiy ishlab chiqarish hajmidagi ulushi kabi ko’rsatkichlar aniqlanadi.


Hisob natijalari quyidagi jadvalda aks ettiriladi:


Hisob natijalar

Ko’rsatkichlar	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Sotish hajmining	0.86	1.1	1.44	1.3	1.6	1.66	0.6	0.7	0.44
o’zgarishi (2/1)y
Bozordagi nisbiy	2	1.57	0.71	1.22	1.5	0.14	2.22	1	0.5
ulushi (3/4)x
Mahsulot turining
umumiy ishlab
chiqarish	32.61	8.47	1.7	31.37	5.84	1.3	4.54	8.95	5.22
hajmidagi
ulushi(% da)

Birinchi ko’rsatkich 2011 yil natijalarini 2010 yil natijalariga bo’lish yo’li bilan aniqlanadi. Ikkinchi ko’rsatkich korxonaning bozordagi ulushini raqobatchilar ulushiga bo’lish yo’li orqali aniqlanadi. Uchinchi ko’rsatkichni aniqlash uchun avvolo 2011 yil bo’yicha jami sotish hajmi aniqlanadi. Har bir mahsulot turi bo’yicha sotish hajmi umumiy hajmga bo’linib 100 ga ko’paytiriladi. Quyidagi strategik qarorlar qabul qilinishi mumkin:

• 
  mahsulotni mahsulot portfelidan olib tashlash;
  
• 
  mahsulot strukturasini o’zgartirish;
  
• 
  bozor ulushini o’zgartirish;
  
• 
  investitsiyalash jarayonini kengaytirish;
  
• 
  investitsiyalar ustidan qat’iy nazoratni olib borish va investitsiyalarni mahsulot turlari orasida qayta taqsimlash;
  

• 
  “yulduzlar” ni mustaxkamlash va ehtiyot qilish;
  
• 
  “sog’in sigirlar” uchun yo’naltiriladigan kapital qo’yilmalardan oqilona foydalanish hamda ular ustidan qat’iy nazoratni o’rnatish;
  

• 
  “yovvoyi mushuklar” ustida tadqiqotlarni chuqurlashtirish, ularni “yulduzlar”ga aylantirish;
  

• 
  “itlar” dan voz kechish.
  

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlar asosida BKG matritsasini tuzamiz. A=(0.86+1.1+1.44+1.3+1.6+1.66+0.6+0.7+0.44)/9=1.08
Ushbu ko’rsatkich yani – A- jami mahsulot sotish hajmi o’zgarishlarining o’rtachasini aniqlash yo’li bilan topiladi.


V-bozordagi maksimum va minimum ulushlar yig’indisining yarmiga teng. V=(2+0.14)/1.07

Matritsadagi ko’rsatkichlar asosida korxona har bir kvadratda joylashgan mahsulotlar uchun quyidagi strategik qarorlarni qabul qilishi mumkin:

1. 
   “Yovvoyi mushuklar” bo’lmish III va VI mahsulotlar ustida tadqiqotlarni chuqurlashtirish. III masulot turi G’arbiy Evropa uchun fotoapparatlar bo’lib, G’arbiy Evropa elektrotexnika mahsulotlari ishlab chiqarish bo’yicha etakchi o’rinlarni egallaydi. Shuni hisobga olgan holda ushbu mintaqa bozoriga eksklyuziv, sifat darajasi yuqori, nisbatan arzon narxdagi raqobatbardosh mahsulotni taklif etish zarur. Buning uchun o’z navbatida investitsiyalarni tadqiqot ishlariga yo’naltirish lozim, marketing tadqiqotlariga, reklamaga e’tibor qaratish zarur.
   

VI - mahsulot yangi bozorga kirib kelgan va hali o’z iste’molchilariga ega emas. Asosiy vazifa unga bo’lgan talab darajasini oshirish, “yulduzlar” ga ko’tarishdir. Bunda chuqur marketing tadqiqotlari olib borish ko’zda tutiladi. Videokameralar asosan oilaviy marosimlarni, tadbirlarni tasvirga tushirishda qo’llaniladi. Shuni e’tiborga olib aholi soni, turmush darajasi o’rganilib, reklama va narx siyosatiga e’tibor qaratish lozim bo’ladi. Xaridorlarni jalb qilish maqsadida qo’shimcha xizmatlar yoki sovg’alarni taklif etish maqsadga muvofiq.

2. 
   “Yulduzlar” ga kiruvchi II, IV, V - mahsulotlarni ushbu darajada yanada ko’proq ushlash chora-tadbirlarini qo’llash. Rivojlanayotgan mamlakatlar uchun ishlab chiqarilayotgan fotoapparatlarning ustida tadqiqotlar olib borish, dizayn va funksiyalariga ishlov berish, marketing tadqiqotlari olib borgan holda yangi bozorlarni izlab topish.
   

2. 
   Bozordagi ulushini hisobga olgan xolda “itlar” ga kiruvchi mudofaa sanoati korxonalari uchun optik priborlar ishlab chiqarishni to’xtatish, ularga sarflanayotgan investitsiyalarni “yovvoyi mushuklar” va “yulduzlar” ga yo’naltirish. Meditsina uchun optik priborlar ishlab chiqarishni bozordagi raqobatdosh korxona bilan bir xilligini hisobga olgan holda takomillashtirib, tadqiqotlar olib borish yo’li bilan yana “yulduzlar” ga aylantirish.
   

2-Masala

Quyidagi ma’lumotlar asosida korxonaning BKG matritsasidan foydalanib mahsulot strategiyasini shakllantiring va har bir mahsulot turi bo’yicha strategiyalarni ifodalang.

Mahsulot turlari ko’rsatkichlari

	Mahsulot		Bozor salmog’i
Mahsulot turlari	sotish hajmi				(foizda)
	Bazis	Xisobot		Korxona		Raqobatchi
	yili	yili				korxona
1. Mahsulot	5200	6000		24		34
2. Mahsulot	1300	1000		18		9
3. Mahsulot	4680	5150		6		5
4. Mahsulot	630	600		3		5