O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha
Yüklə 2,37 Mb.
|
|
r
P a R bundan F ш у r a R Р 1 1 1 × = , N (2.1) Bu yerda R u1 - yetaklanuvchi g’ildirakka yo’lning urinma reaktsiya kuchi, N. Yo’lning reaktsiya R u1 kuchi itaruvchi R kuchga teng bo’lib, u g’ildirakning aylanishiga teskari yo’nalgan. Bu kuchni g’ildirakning g’ildirashiga qarshi kuch 169
Siljish a sh1 ni g’ildirak radiusiga nisbatini g’ildirashga qarshilik koeffitsienti deyiladi, ya’ni: 1 1 1 1 R P r а f у F ш = = (2.2) (2.2) ifodadan ko’rinadiki, g’ildirashga qarshilik koeffitsienti g’ildirakning bir xilda aylanishini yuzaga keltiruvchi kuchni yo’lning reaktsiya kuchiga nisbatiga teng. G’ildirashga qarshi kuch quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: 1 1 1 f R Р f × = , N (2.3) G’ildirashga qarshi moment quyidagiga teng bo’ladi: F f r f R M × × = 1 1 1 , N·m (2.4) F r -g’ildirak radiusi, m. G’ildirashga qarshilik koeffitsienti g’ildirak g’ildiraydigan yo’l turiga bog’liq bo’lib uning qiymatlari quyidagicha bo’ladi: asfalьtli yo’l uchun………….0,018-0,020 tuproqli yo’l uchun…………...0,02-0,035 shag’alli yo’l uchun……………0,02-0,025 qumli yo’l uchun………………0,10-0,30 1.2.Etakchi g’ildirakka ta’sir etuvchi kuchlar Etakchi g’ildirakka ta’sir etuvchi urinma reaktsiya kuch avtomobilning harakat yo’nalishi tomoniga yo’nalgan (2.2-rasm, b.). G’ildirakning bir xilda aylanishi uchun momentlarning muvozanat tenglamasi quyidagicha bo’ladi: 0 2 2 2 2 = × - × - ш F у F а R r р М . Etakchi g’ildirakning burovchi momenti: 2 2 2 2 ш F у F а R r Р М × + × = , N·m ga teng bo’ladi. Urinma reaktsiya kuchi quyidagicha aniqlanadi: 2 2 2 2 2 2 2 f R r M r a R r M P F F F ш F F y × - = × - = , N (2.5) bu yerda, a sh2 - g’ildirashga qarshilik yelkasi. Urinma reaktsiya R u2 kuch itaruvchi kuch bo’lib, u yetakchi g’ildirakdan avtomobilning ramasiga, ramadan so’ng oldingi g’ildirakka uzatiladi. G’ildirakning burovchi momentini uning radiusiga nisbatini yetakchi g’ildirakning tortishish kuchi deyiladi, ya’ni F F Т r М Р 2 = , N (2.6) 2 2 f Р f R = × bo’lgani uchun (2.5) ifoda quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: 2 2 f Т у Р Р Р - = , N (2.7) 170
f kuchning qiymati yetaklanuvchi va yetakchi g’ildiraklar uchun har xil bo’ladi, chunki a sh1 va a sh2 larning qiymatlari g’ildiraklarning yuklanishiga qarab xar xil bo’ladi, shu sababli g’ildirashga qarshilik koeffitsientlarining qiymatlari ham xar xil f 1 va f 2 bo’ladi, ular bir-biriga teng bo’lmaydi. f 1 va f 2 koeffitsientlarning qiymatlari usti qattiq yo’llarda oz va yumshoq yo’llarda esa katta bo’ladi. 1.3 Avtomobilning tortish kuchi va uning tavsifi. Avtomobilning tortish kuchini avtomobilni tezligiga nisbatan o’zgarishini ifodalovchi grafik tasvirni avtomobilning tortish tavsifi deyiladi. Tortish kuchi R T asosiy harakatlantiruvchi kuch bo’lib, u dvigatelning tirsakli validan g’ildirakka uzatilgan moment M f ning g’ildirak radiusiga F r bo’linganiga teng va yo’l bilan g’ildirakning o’zaro ta’siri hamda tishlashishi tufayli sodir bo’ladi (2.2-rasm, b.) Harakatlantiruvchi R t kuch avtomobilning harakat yo’nalishiga teskari yo’nalgan. G’ildirak yo’lga R t kuch bilan ta’sir etganda uning qiymati aks R u ta’sir kuchiga teng. Demak R u reaktsiya kuchi avtomobilni oldinga harakatlantiradi va u R t ga teng bo’lgani uchun R k tortish kuchi deb ataladi. Avtomobilning tortish kuchini tajriba yo’li bilan aniqlash mumkin (2.3-rasm). Avtomobilni tez aylanuvchi barabanli qurilmaga yetakchi g’ildiraklari bilan o’rnatiladi. Avtomobilning orqa qismi tros yordamida dinamometr (2) orqali qo’zg’almas ustun (3) ga mahkamlanadi. Dvigatel ishlayotganda karbyuratorning drossel-zaslonkasi to’la ochiq bo’ladi. Elektr tormozlovchi moslama yordamida barabanning aylanishiga qarshilik paydo qilinadi va uning tekis aylanishiga erishiladi. 2.3-rasm. Aylanuvchi barabanli qurilmada tortish kuchini aniqlash Dinamometr ko’rsatgan R kuch tortish kuchi hisoblanadi. Barabanning aylanish tezligi va radiusi ma’lum bo’lsa tortuvchi g’ildirakni aylanishlar soni va avtomobilning tezligini aniqlash mumkin. Tortish kuchini yo’lda dinamometr yordamida kardan vali yoki yarim o’qlardagi momentni o’lchash yordamida aniqlash mumkin. Agar tortish kuchining tajriba qiymatlari bo’lmasa, uni dvigatelni tashqi tezlik tavsifnomasi yordamida hisoblash yo’li bilan aniqlanadi. Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|