O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha
Yüklə 2,37 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Aylanib harakatlanuvchi massalar inertsiya kuchini hisobga oluvchi koeffitsient, tenglamani yechish usullari
- 4. Tortish va quvvat balansi grafigi.
|
(5.4)
2.2. Reaktiv kuchlar Avtomobil yurmasdan tinch turgan payida unga tashqi qarshilik kuchlari ta’sir etmaydi, faqat avtomobilning og’irligi G a ta’sirida oldingi va orqa g’ildiraklarda reaktsiya kuchlari R 1 va R 2 hosil bo’ladi (5.2-rasm): 182
momentlar muvozanati shartidan quyidagilarni yozamiz: oldingi o’qqa nisbatan momentlar: - 0 2 = × + × а G L R а bundan, L а G R а × = 2 , N orqa o’qqa nisbatan momentlar 0 1 = × - × в G L R а bundan, L в G R а × = 1 , N bu yerda, L-oldingi va orqa g’ildiraklar orasidagi masofa (avtomobil bazasi), m. a-oldingi g’ildirak o’qidan og’irlik markazigacha bo’lgan masofa, m. G L G а × = 1 ; (5.5) v-og’irlik markazidan orqa g’ildirak o’qigacha bo’lgan masofa, m. G L G в × = 2 ; (5.6) 5.2-rasm. Gorizontal yo’lda harakatsiz turgan avtomobilga ta’sir qiluvchi og’irlik va reaktsiya kuchlari. Avtomobil hamma ichki va tashqi kuch hamda momentlar ta’sirida balandlikka harakatlanganda g’ildiraklarga ta’sir etuvchi yo’lning normal reaktsiyalari R 1 , R 2 avtomobilga ta’sir etuvchi kuch va momentlar ta’sirida o’zgaradi, ya’ni: ; 1 L М h Р h Р h Р r Р L соs в G L в G R jF g g jа W W F f а а - × + × - × + × - × × = × = a a L М h Р h Р h Р r Р L cоо а G L а G R jF g g jа W W F f а а - × + × - × + × + × × = × = a a 2 bu yerda, h w , h g ,-shamol va inertsiya kuchining ta’sir balandligi, m; M jF -hamma g’ildiraklarning inertsiya momentlari, N. Oldingi g’ildirakdagi reaktsiya kamayadi, orqa g’ildirakdagisi esa yo’lning og’ish burchagi a , avtomobil tezlanishi va qarshilik kuchlarining oshishi bilan ko’payadi. Og’irlik kuchining oldingi va orqa o’qlarga tushgan og’irliklari G 1 va G 2 ga nisbatan necha marta kattaligini og’irlikni taqsimlanish koeffitsientlari orqali quyidagicha aniqlanadi: ; 1 1 1 G R т = (5.7) . 2 2 2 G R т = (5.8) 183
oldingi o’q uchun......m 1 =0,55-0,7; orqa o’q uchun............m 2 =1,2-1,35. 3. Aylanib harakatlanuvchi massalar inertsiya kuchini hisobga oluvchi koeffitsient, tenglamani yechish usullari Aylanib harakatlanuvchi massalar koeffitsienti. Har bir uzatma uchun quyidagicha aniqlanadi: айл d 2 . 04 , 0 04 , 1 к у U + = (5.9) 5.3-rasm. Avtomobillarning tezlanish tavsifi bu yerda U u.k uzatmalar qutisining uzatish soni. Dinamik D a omil har bir uzatmaning 8-10 tezlik qiymati uchun aniqlanganligi sababli, har bir uzatma uchun tezlanishning ham shuncha qiymatini aniqlanadi 5.3-rasm. Tezlanish o’lchamlariga tezlik vaqt va yo’l kiradi. Avtomobilning tezligi, yurgan yo’li va vaqtining maxsus mexanizmlar yordamida aniqlanadi. 4. Tortish va quvvat balansi grafigi. Quvvatlar balansi (4.10) tenglamasining grafik usulda yechish uchun avtomobilni biror uzatmada harakatlanayotgan holi uchun ko’rib chiqamiz. Dvigatelning tashqi tezlik tavsifnomasi grafigidan foydalanib N e grafigini chizamiz, agar N e qiymatdan kuch uzatmadagi qarshiliklarni yengishga sarflangan quvvat N ku ni ayrilsa, ya’ni T ky e N N N = - bo’lsa yetakchi g’ildirakdagi quvvat N T kelib chiqadi. Yuqoridagi tenglamaning o’ng tomonidagi quvvatlar grafikda ( ) a e V f N = ( ) , a ky e T V f N N = × = h ( ) , a f V f N = ( ) , a a V f N = ( ) a w V f N = chiziqlar bilan ifodalanadi. N f , N a va N w grafiklarni chizishda const f = ya’ni o’zgarmas deb faraz qilinadi. SHuning uchun bu chiziqlar to’g’ri chiziqlardan iborat bo’ladi (5.4-rasm). |