2. Inertsiya kuchi. 2.1.Avtomobilning tezlanishiga bo’lgan qarshilik (inertsiya kuchi).
Avtomobil ikki xil massadan iborat; ilgarilama harakatlanuvchi kuzov, kabina,
yuk va aylanib harakatlanuvchi g’ildirak, tirsakli val, maxovik, shesternya, vallar.
SHuning uchun, avtomobil yo’lda o’zgaruvchan harakat qilayotganda uning
inertsiya R j a
kuchi ilgarilama va aylanma harakatlanuvchi massalar ta’sirida bo’ladi.
Kuchlardan tashqari, avtomobilning oldingi va orqa g’ildiraklarining
g’ildirashiga qarshilik momentlari
2
1
:
f f M M hamda g’ildiraklarning inertsiya
1
ja M momentlari
2
1
:
ja ja M M ta’sir qiladi.
Kuchlar va momentlar ta’sirida hosil bo’lgan inertsiya R j a
kuchi
avtomobilning og’irlik markaziga ta’sir etib, avtomobilni tezlanishiga qarshilik
qiladi va yo’nalishi avtomobilning harakat yo’nalishiga teskari yo’nalgan bo’ladi.
Avtomobilga ta’sir etuvchi inertsiya kuchi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
а айл а jа j g G Р ×
×
-
=
d
, H
(5.2)
bu yerda, g-jismning erkin tushish tezlanishi, g=9,81,m/s
2
;
d
ayl
–aylaniuvchi massalarning inertsiya kuchlari va inertsiya momentlarini
e’tiborga oluvchi koeffitsient;
j a
avtomobilning tezlanishi, m
/s
2
.
Aylanuvchi massalarni e’tiborga oluvchi
d
ayl koeffitsient quyidagi emprik
ifoda bilan aniqlanadi:
,
04
,
0
04
,
1
2
к у айл U ×
×
+
=
d
(5.3)
bu yerda, U u.q -uzatmalar qutisining uzatish soni. Avtomobilning quvib
o’tishda avtomobil tezlanishi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
(
)
а айл W а G g Р Р Р j ×
×
-
-
=
d
y
т
, m/s
2
