Ma’no darajasiga ko`ra turlari. Frazeologik qo`shilma - qo`l qo`ymoq- imzo chekmoq Frazeologik birlashma tepa sochi tikka bo`ldi- qo`rqib ketdi Frazeologik chatishma pixini yorgan- ayyor Frazeologik birlik markazida turgan so`z turkumlari Frazeologik birikmalar markazida turgan so`z turkumlari
a) otli frazeologik birikmalar: og‘zi qulog‘ida b) fe’lli frazeologik birikmalar: aqlini yegan Frazeologik birliklarning shakl va ma’no turlariga ko`ra tasnifi Omonimlik- shakli bir xil ma’nosi har xil iboralar. M: boshga ko`tarmoq- e’zozlamoq; boshga ko`tarmoq- shovqin solmoq Sinonimlik- bir-biriga ma’nosi yaqin ma’nodosh iboralar. M: dunyoga kelmoq- tavallud topmoq Antonimlik- qarama-qarshi ma’noli iboralar zid ma’noli iboralar. M: dunyoga kelmoq- dunyodan ketmoq Paronimlik – bitta so`zi bilan farqlanadigan iboralar:yetti uxlab, tush(i)ga kirmaslik va yetti uxlab tush(i)da ko`rmaslik; Frazeologik birliklarning ko`p manoliligiga ko`ra ko`ra tasnifi 1.Bir ma’noli frazeologik birliklar Xuddi bir ma’noli so`zlarga o`xshab bir ma’noli frazeologik birliklar ham tarkibidagi so`zlarning ma’nolaridan kelib chiqadigan bitta ma’noga ega bo`ladi. Masalan bir yoqadan bosh chiqarmoq iborasi “hamjihat bo`lmoq” degan bitta ma’noni, yer bilan osmoncha iborasi “juda katta, beqiyos (farq)” degan bitta ma’noni ifodalaydi.
2. Ko`p ma’noli frazeologik birliklar Ko`p ma’noli leksemaga o`xshab polisemantik iboralar ham bir-biriga bog`langan kamida ikkita ma’noga ega bo`ladi. Ko`p manoli iboralar ko`chma ma’nolari ikkitadan beshtagacha borishi mumkin.
Frazeologik birliklarning ko`p ma’noliligiga ko`ra tasnifi (davomi) 1) Ikki ma’noli iboralar: yo`lga tushmoq. 1. Kim. jo`namoq, keta boshlamoq. 2. To`g`ri yo`lga qaytmoq.
2) uch ma’noli iboralar: bino qo`ymoq – 1. o`ziga. Ortiqcha baho bermoq, yuksak fikrda bo`lmoq. 2. o`ziga. Qiyofasiga alohida e’tibor bermoq. 3. Kimga yoki nimaga. E’tiqod bilan qaramoq.
3) to`rt ma’noli iboralar: bosh ko`tarmoq. 1. Kim. Qaramoq. 2. Kim nimadan. Qilib turgan ishini to`xtatmoq. 3. Nima. Qo`zg`almoq, harakatga kelmoq. 4. Kimga qarshi. Kurashga chog`lanmoq.
4) besh ma’noli iboralar: javob bermoq. 1. Kim nimaga yoki kimga. Javob qilmoq.
2. kim nimaga nima bilan. Javoban ish tutmoq. 3. Nima nimaga. Qondirmoq. 4. Kim nimaga. Javobgarlikni o`z ustiga ustiga olmoq. 5. Kim kimga. “Ketish”ga ruxsat bermoq.
5) olti ma’noli iboralar: to`g`ri kelmoq – 1. Nima yoki kim nimaga yoki kimga. Muvofiq bo`lmoq. 2. Nima nimaga. Bir vaqtda bo`lmoq. 3. Nima kimga yoki nimaga qanchadan. Taqsimlaganda tegmoq. 4. Nima yoki kim kimga. Yo`liqmoq, uchramoq. 5. Nima yoki nima qilish. Qulay bo`lmoq. 6. Nima qilishga. Lozim bo`lmoq, zarur bo`lmoq.
