O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o. Suyunov, D. Norboyeva, A. Shonazarov, O‘. Zubaydullayev
Yüklə 0,9 Mb.
|
|
5– guruh uchun tarqatma material.
Modellashtirish metodi kuzatish, so’roq, eksperiment yoki boshqa usullar yordamida o’rganilayotgan xodisaning tub mohiyati ochilmagan sharoitlarda qo’llaniladi. Bunda o’sha xodisaning umumiy xossasi yoki asosiy parametrlari modellashtirilib, o’sha model asosida tadqiqotchini qiziqtirgan jihat o’rganiladi va xulosalar chiqariladi. Modellar texnik, mantiqiy, matematik yoki kibernetik bo’lishi mumkin. Matematik model asosida o’rganilgan xodisaga mashhur tadqiqotchilar Veber- Fexnerlarning sezgirlikning quyi va yuqori chegarasini aniqlashga qaratilgan matematik formulasi va shu asosda to’plangan ma’lumotlar taxlilini misol qilish mumkin. Mantiqiy modellar yordamida ko’pincha inson aqli va tafakkuri jarayonlari va qonunlarini hisoblash mashinalari ish prinsiplari bilan qiyoslash orqali tuzilgan g’oyalar va simvollar ishlatiladi. Kibernetik modellashtirishda esa g’oyalar psixologiyasini EHM dagi matematik programmalashtirish tamoyillariga moslashtirish nazarda tutiladi. Hozir ko’pgina murakkab shaxs xususiyatlari ham programmalashtirilgan bo’lib, ular algoritmlar asosda qisqa fursatda ko’pgina sifatlarni ko’plab parametrlar nuqtai nazaridan hisoblab natijalarni umumlashtirishga imkon bermoqda. Ko’pincha matematik o’yinlar g’oyasi odamlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlar sohasini o’rganishda ham qo’llanilmoqda. Ma’lum bo’lishicha, odamning fikrlash operasiyalari bilan EHM larning ishlash prinsiplari o’rtasida ma’lum uyg’unlik bor ekan, bu esa murakkab psixik jarayonlarni modellashtirish orqali inson aqlu-zakovati chegarasini yanada kengaytirish istiqbolini beradi. Faoliyat mahsulotlarini o’rganish metodi. O’quvchi faoliyatining mahsulotlarini (insho, nazorat ishi, mehnat va rasm darslarida, bo’sh vaqtlarida bajargan faoliyati mahsulotlari) malakali tahlil qilish orqali o’quvchining psixologik xususiyatlari, ruxiy olami, qiziqishlari, layoqat va qobiliyatlari haqida qimmatli ma’lumotlar olish mumkin. O’quvchilarning «Men sevgan qaxramon», «Odamlar qanday hislatlarni qadrlayman», «Kamtarlik nima», «Yashashdan maqsad nima», «Qaysi kasb egasi bo’lishni hoxlaysan» kabi mavzularda yozilgan insholarini chuqur tahlil qilish asosida o’quvchilarning dunyo qarashi, qiziqishlari, xarakter xususiyatlari, munosabat va qadriyatlari ma’naviy dunyosi haqida psixologik ma’lumotlar olish mumkin. Sosiometriya metodi bu uslub guruhlar va jamoalarda kishilarning shaxslararo munosabatlarini, guruh a’zolarining jamoada tutgan ijtimoiy o’rnini (Mavqyei) va jamoadagi kichik guruhchalar tarkibini aniqlash uchun qo’llaniladi. 7
|