Shaxsning o’zi, imkoniyatlari, qobiliyatlari hakidagi umumlashgan va
nisbatan turg’un tasavvurlari o’z-o’ziga bahosi deyiladi. Psixologiyada o’z-
o’ziga bahoning uchta turi ajratiladi:1. O’z-o’ziga to’g’ri baho berish, ya’ni
realistik baho; 2. O’z-o’zini me’yor darajasida biroz oshirib yoki pasaytrib
baholash; 3. O’z -o’zini me’yoridan ortiqcha oshirib yoki paaytirib baholash.
O’z-o’ziga nisbatan baho turli sifatlar va shaxsning orttirilgan tajribasi, shu
tajriba asosida yotgan yutuqlariga bog’liq holda turlicha bo’lishi mumkin.
Ya’ni, ayni biror ish, yutuq yuzasidan ortib ketsa, boshqasi ta’sirida —
aksincha, pastlab ketishi mumkin. Bu baho aslida shaxsga boshqalarning real
munosabatlariga bog’liq bo’lsa-da, aslida u shaxs ongi tizimidagi mezonlarga,
ya’ni, uning o’zi subyektiv tarzda shu munosabatlarni qanchalik qadrlashiga
bog’liq tarzda shakllanadi. Masalan, maktabda bir fan o’qituvchisining bolaga
nisbatan ijobiy munosabati, doimiy maqtovlari uning o’z-o’ziga bahosini
oshirsa, boshqa bir o’qituvchining salbiy munosabati ham bu bahoni
pastlatmasligi mumkin. Ya’ni, bu baho ko’proq shaxsning o’ziga bog’liq
bo’lib, u subyektiv xarakterga egadir.
O’z-o’ziga baho nafaqat xaqiqatga yaqin (adekvat), to’g’ri bo’lishi, balki
u o’ta past yoki yuqori ham bo’lishi mumkin.
Demak, shaxsning qanday sifatlarga ega ekanligi, undagi baholarning
obyektivligiga bog’liq tarzda o’z-o’zi bilan muloqotga kirishib, jadvaldagiga
muvofiq shaxs o’zini nazorat qila oladi. Shuning uchun ham hayotda shunday
kishilar uchraydiki, katta majlisda ishi tanqidga uchrasa ham, o’ziga holis baho
berib, kerakli to’g’ri xulosalar chiqara oladi, shunday odamlar ham borki,
arzimagan xatolik uchun o’z «ich-etini yeb tashlaydi». Bu o’sha ichki
dialogning har kimda har xil ekanligidan darak beruvchi faktlardir.
