Moddalarning zaharli ta‘sirlari asosida hujayralarning umumiy zararlanishi
yotadi, bunda ular funksional yoki struktura-funksional o‗zgarishlarga uchraydi.
Organizmning a‘zolariga qarab ta‘sirlarining bunday turli-tuman bo‗lishi, hujayra
tuzilmalarining murakkabligi bilan tushuntiriladi. Chunki organ va to‗qimalar bir-
30
biridan farq qilganligi sababli, ularni tashkil etgan hujayralar ham tuzilish va
funksional jihatdan farqlanib, turli zararlanishlarga o‗ziga xos adaptasiyasiga ega
bo‗ladi, ya‘ni shu toksikantlarga bo‗lgan turlicha sezgirlikka ega bo‗ladi.
Shulardan kelib chiqqan holda aytish mumkinki, ular zaharli moddalar
ta‘siridan turlicha himoyalanishi mumkin, lekin hujayrada sodir bo‗ladigan
zararlanishning umumiy mexanizmi barcha hujayralar uchun xosdir.
Bular quyidagicha namoyon bo‗lishi mumkin:
- energiya almashinuvining buzilishi;
- hujayraichki kalsiy gomeostazining buzilishi;
- hujayrada erkin-radikallanish jarayonining faollashuvi;
- hujayra bo‗linishi va oqsil sintezi jarayonlarining buzilishi;
- hujayra membranalarining shikastlanishi.
O‗z navbatida shuni ta‘kidlash lozimki, bu mexanizmlar bir-biriga bog‗liq
va bir-birini chaqirishi mumkin, ya‘ni ulardan birining harakatga kelishi, kelgusida
birin-ketin boshqalarini sodir bo‗lishiga zamin yaratadi. Oqibatda butun hujayrani
zararlanishiga yoki nobud bo‗lishiga sabab bo‗ladi.
Dostları ilə paylaş: 
