O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “Energetika fakultetining”“issiqlik energetikasi” kafedrasi «Issiqlik energetikasi»

1 - rasm. Bakdan (a) va to'yingan hamda o'ta qizigan bug'dan teshikli va so'rg'ichli na'muna 
olish (b) sxemalari 
Qozondan chiqarib tashlanayotgan suvdan na‟muna olish qozonning yuqori barabanidan,
uzluksiz chiqarib turilgan suv quvurlaridan qozon suvi na‟munasidan qozon barabanida o'rnatilgan
teshikli va terqishli kollektor orqali amalga oshiriladi. Kimyoviy nazoratni tezkor amalga oshirish
ishchilar sonini kamaytirish uchun issiqlik elektr stansiyalari markazlashgan na‟muna olish ,ular
haqidagi ma'lumotlarni bir joyga to'plash joriy qilinadi hamma na‟munalar quvurlar orqali sovitish
qurilmasiga ulanadi.Quvurlarda suv va bug'ning temir oksidlari bilan ifloslanmasligi uchun
zanglamaydigan po'latdan mis miqdorining na‟munasi olinmasa qizil mis tayyorlanadi.

---

100

2 - rasm. Qozon suvidan barabanda na’muna olish moslamasi: 
1 – toza bo'lmaning o'rtasidagi suvdan na‟muna olish kollektori; 2,3 – kollektordagi teshikli 
uchyoq; 4 – toza bo'lmadan na‟muna olish quvuri; 5 – suv chiqarish quvuri oldidagi suv na‟munasini 
olish quvur; 6 – suv chiqarish quvuri; 7 – tuzli bo'lma yuvish suvini yig'gich. 
3.Bug' va kondensat tarkibida birikmalarining konsentrasiyasi juda kichik bo'lgani uchun
ularning miqdorini aniqlash qiyin bo'ladi ularning aniqlash uchun tuz yig'ish usuli qo'llaniladi. Buning
kondensat yoki bug' na‟munasi ma'lum bir miqdorda olinib ko'p marta bug'lantirilib tuzlar yig'iladi.
Hosil bo'lgan oz miqdordagi kondensatdagi tuz miqdori odatdagi analiz orqali aniqlanadi va
bug'lantirilgan kondensat miqdoriga taqsimlanadi. Bu termik konsentrasiyalash usuli kamchilik
tomoni juda ko'p, bir necha o'n litr suvni bug'lantirish, bunga ko'p vaqt sarflanishidir. Kimyoviy
konsentrasiyalash usulining bunday kamchiligi yo'q bunda 120-150 litr miqdordagi kondensat 15-20
m/soat tezlikda 30°S xaroratda ketma – ket laboratoriyadagi kationit va anionit filtrlaridan o'tkaziladi.
Filtrda ushlanib qolgan kation va anionlar 1-2 litr xlorid kislotasiva uyuvchi natriy (NaOH) ishqori
bilan yuviladi.Reagent va yuvish suvi yig'ib olinib analiz qilinadi.Kationlar va anionlar miqdorlari
yig'indisi kondensatdagi tuz miqdoriga teng bo'ladi. Bu usullarda nazoratni tezkor amalga oshirib
bo'lmasligi ko'p mehnat sarflanishi analiz qilinayotgan vaqt mobaynida stansiyada bug' sifati o'zgarib
ketishi mumkinligi sababli hozirgi paytda bug', kondensat, ta'minot va qozon suvi tarkibidagi tuz
miqdorini aniqlash uchun elektr tuz o'lchagichlari qo'llaniladi. Ma'lumki toza kondensat elektr tokini
o'tkazmaydi suvda erigan birikmalar miqdori oshishi bilan tok qarshiligi kamayib o'tkazuvchanlik
oshadi. Elektr tuz o'lchagichlarning ishlashi shu prinsipga asoslangan va galvonometr ko'rsatgichlari
bo'yicha aniqlanadi. Bundan tashqari IESlarda Na, Ca, K, Mg miqdorining aniqlaydigan alangali
fotometr , kislorodomerlar avtomatik ravishda suv qattiqligini nazorat qiladigan jestkomer, SiO
3
va Fe
konsentrasiyasini o'lchash uchun fotoelektrokafimetr va boshqa asboblar qo'llaniladi.