O‟zbekiston Respublikasi Oliy va O‟rta Maxsus Ta‟lim Vazirligi Qarshi Muhandislik Iqtisodiyot Instituti
Yüklə 268,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
birinchi
bosqichda xomashyoni dastlabki qayta ishlash, ya‘ni yarim fabrikatlar tayyorlash, keyingi bosqichda sanoat asosida ishlab chiqarish uchun tayyor materiallarga aylantirish, uchinchi, yakuniy bosqichda esa iste‘mol uchun tayyor mahsulot ishlab chiqarishni nazarda tutadi. Bu boradagi dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirishda har bir turdagi birlamchi xomashyo, ya‘ni yarim fabrikatlarni chuqur qayta ishlashdan tortib, uni iste‘mol uchun tayyor mahsulotga aylantirishgacha bo‗lgan yakuniy bosqichga qadar butun ishlab chiqarish jarayonini kuzatib borish zarurati paydo bo‗lmoqda. Muxtasar aytganda, ishlab chiqarishni tashkil etishning butun jarayonini – xomashyoni chuqur qayta ishlashdan toki uni tayyor mahsulotga aylantirishgacha bo‗lgan yo‗lini – siklini, sarflangan xarajatlarning maqsadga muvofiqligi va nechog‗liq o‗zini qoplashini asoslab bergan holda, prognoz qilishni ta‘minlash darkor. Hisob-kitoblar shuni ko‗rsatmoqdaki, yuqori qo‗shimcha qiymatga ega bo‗lgan mahsulotlar ishlab chiqarish natijasida 2030-yilda, yangi turdagi tovarlar tayyorlashni o‗zlashtirish asosida neft-gaz-kimyo sohasida mahsulot ishlab chiqarish hajmi 3,2 barobar, rangli metall mahsulotlari 2,2-marta, qora metalldan tayyorlanadigan buyumlar 2,3 karra, kimyo sanoati mahsulotlari, jumladan, mineral o‗g‗itlar 3,2 barobar ko‗payishi mumkin. Zamonaviy texnologiyalar asosida paxta tolasini va meva-sabzavot mahsulotlarini chuqur qayta ishlash tashqi va ichki bozorda talab yuqori bo‗lgan tayyor, ekologik toza to‗qimachilik va yengil sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish - 34 - hajmini 2030-yilda 5,6-marta, meva-sabzavot mahsulotlarini qayta ishlash hajmini esa 5,7 karra oshirish imkonini beradi» 1 . Eksport tarkibida bir yoki bir necha tovarlar ulushining sezilarli darajada ortib ketishi bu tovarlar narxi pasaygan yoki ularga tashqi talab qisqargan holatlarda eksportchi korxonalarni og‘ir ahvolga solib qo‘yish mumkin. Buning natijasida eksport hajmining qisqarishi valyuta tushumlarining kamayishi, tashqi savdo balansining yomonlashuvi va korxonalar moliyaviy ahvolining tanglikka yuz tutishiga olib kelishi mumkin. Shuningdek, eksport umumiy hajmining kam sonli davlatlarga bog‘lanib qolishi ham qaltis holat hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov ta‘kidlaganlaridek, tayyor raqobatbardosh mahsulotlar eksportini faol oshirish va bu mahsulotlar eksportini yetkazib beriladigan mamlakatlar geografiyasini yanada kengaytirish vazifasini amalgam oshirish eksport hajmini barqarot o‘stirish, tashqi bozordagi o‘zgarishlar ta‘sirida uning hajmi keskin kamayishi xavfini bartaraf etish imkonini beradi 2 . Mamlakatimizning xalqaro iqtisodiy aloqalarni yo‘lga qo‘yishdagi yana bir muammolardan biri bu transport yo‘llari muammosidir. Chunki mukammal xalqaro temir yo‘llarga ega bo‘lgan davlatda xalqaro iqtisodiy aloqalarni yo‘lga qo‘yish bir muncha oson bo‘ladi. Bunga misol, O‘zbekiston va YeI o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlarning istiqboli ko‘p jihatda transport muammolari bilan bog‘liq. Bu sohada YeI ning TRASEKA dasturi alohida e‘tiborga loyiq. Mamlaktimiz ham bu loyihada ishtirok etmoqdava quvonarlisi bu yo‘l mamlakatimiz hududidan o‘tadi va yevropa va sharq mamlakatlari savdo aloqalari respublikamiz orqali amalgam oshadi. Ya‘ni O‘zbekiston markaz vazifasini o‘taydi. 1 Bosh maqsadimiz – mavjud qiyinchiliklarga qaramasdan, olib borayotgan islohotlarni, iqtisodiyotimizda tarkibiy o‗zgarishlarni izchil davom ettirish, xususiy mulkchilik, kichik biznes va tadbirkorlikka yanada keng yo‗l ochib berish hisobidan oldinga yurishdir. I.A.Karimov. Toshkent. 16.01.2016 . 2 Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. – T.: O‘zbekiston, 2010.64-b. |