O‟zbekiston Respublikasi Oliy va O‟rta Maxsus Ta‟lim Vazirligi Qarshi Muhandislik Iqtisodiyot Instituti

 
 
 

---

- 19 - 
 
 
 
 

---

- 20 - 

---

- 21 - 
O’zbekiston eksportining tovar tarkibi, jamiga nisbatan foizda 
 
O’lchov 
birligi 
Yillar 
2013 
2014 
2015
(1-aprel holatiga) 
2013 
– 2015 
o’zgarish 
Eksport 
– jami
% 
100 
100 
100 
Paxta tolasi 
% 
7.7 
7.4 
7.7 
Oziq-ovqat 
mahsulotlari 
% 
9.8 
11.9 
3.4 
- 2.9 
Kimyo 
mahsulotlari 
% 
4.0 
4.6 
4.4 
1.1 
Energiya va neft 
mahsulotlari 
% 
31.1 
25.9 
25.5 
- 1.2 
Qora va rangli 
metallar 
% 
6.3 
6.9 
5.1 
- 1.2 
Mashina va 
uskunalar 
% 
5.5 
3.9 
1.2 
- 4.6 
Xizmatlar 
% 
16.2 
21.6 
21.1 
1.3 
Boshqalar 
% 
19.4 
17.8 
31.6 
1.6 
O’zbekiston importining tovar tarkibi, jamiga nisbatan foizda 
O’lchov 
birligi 
Yillar 
2013 
2014 
2015
(1-aprel holatiga) 
2013 
– 2015 
o’zgarish 
Eksport 
– jami
% 
100 
100 
100 
Oziq-ovqat 
mahsulotlari 
% 
9.7 
10.9 
14.1 
1.5 
Kimyo 
mahsulotlari 
% 
14.3 
16.0 
17.9 
1.3 
Energiya va neft 
mahsulotlari 
% 
7.2 
6.2 
2.7 
- 2.7 
Qora va rangli 
metallar 
% 
7.9 
8.0 
7.1 
- 1.1 
Mashina va 
uskunalar 
% 
44.2 
39.7 
42.2 
- 1.0 
Xizmatlar 
% 
5.8 
7.5 
6.8 
1.2 
Boshqalar 
% 
10.9 
11.7 
9.2 
- 1.2 

---

- 22 - 
2. Respublikamizda tashqi iqtisodiy aloqalarni rivojlantirishdagi 
olib borilayotgan islohotlar 
O‘zbekiston 1994 – yilning iyunidan GATT/JST da kuzatuvchi maqomiga 
ega. 1994 – yil dekabr oyida O‘zbekiston hukumati tomonidan GATT/JST gat 
eng huquqli a‘zo bo‘lish to‘g‘risida ariza topshirildi va 1995 – yilning yanvarida 
O‘zbekistonning JST ga kirishi jarayoni bo‘yicha ishchi guruhi tashkil qilindi. 
1998 – yilning sentabr oyida O‘zbekiston Tashqi savdo bo‘yicha memorandum 
JST da rasmiy ravishda tanishtirildi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 1998 – yil 14 – dekabrdagi 520-sonli qarori bilan JST bilan 
ishlovchi Vazirliklararo komissiya tarkibi tasdiqlandi. 
JST ga a‘zo bo‘lgach, tashqi iqtisodiy aloqalarni davlat tomonidan tartibga 
solish, nazorat qilish va takomillashtirish maqsadida 2000 yil 26 – mayda 
O‘zbekiston Respublikasining ―Tashqi iqtisodiy faoliyat to‘g‘risida‖gi Qonuni 
qabul qilindi. Bu qonun 31 moddadan tashkil topgan. Qonunga muvofiq: 
―Tashqi iqtisodiy faoliyat deganda O‗zbekiston Respublikasi yuridik va 
jismoniy shaxslarining xorijiy davlatlarning yuridik va jismoniy shaxslari, 
shuningdek xalqaro tashkilotlar bilan o‗zaro foydali iqtisodiy aloqalarni 
o‗rnatish va rivojlantirishga qaratilgan faoliyati tushuniladi. 
O‗zbekiston Respublikasida ro‗yxatga olingan yuridik shaxslar, shuningdek, 
O‗zbekiston Respublikasining hududida doimiy yashash joyiga ega bo‗lgan va 
yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro‗yxatga olingan jismoniy shaxslar tashqi 
iqtisodiy faoliyat bilan shug‗ullanishga haqlidir. 

---

- 23 - 
O‗zbekiston Respublikasining davlat organlari, agar qonun hujjatlarida 
boshqacha qoida belgilanmagan bo‗lsa, tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga 
oshirishlari mumkin‖
1
.
Tashqi iqtisodiy faoliyat to‗g‗risidagi qonun hujjatlarini buzganlikda 
aybdor shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo‗ladilar. 
Respublikamizda 
tashqi 
iqtisodiy 
aloqalar 
bevosita 
O‘zbekiston 
Respublikasining Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi 
tomonidan kuzatib boriladi. 
Mustaqillik yillarida O‘zbekiston Respublikasi tashqi savdosining tarkibini 
takomillashtirish va erkinlashtirish borasida izchil islohotlar olib borildi. Ushbu 
islohotlarni bir necha bosqichlarga bo‘lishimiz mumkin. Tahlillar ko‘rsatishicha, 
islohotlarning dastlabki bosqichida tashqi savdoni tartibga solishning institutsional 
va huquqiy bazasi yaratilgan bo‘lsa, keyingi bosqichlarda tashqi savdoni tartibga 
solishning xalqaro amaliyotiga mos keladigan dastaklari joriy qilindi, eksportga 
yo‘naltirilgan tashqi savdo siyosati olib borildi, tashqi savdoni bosqichma – 
bosqich erkinlashtirish natijasida milliy valyutaning joriy operatsiyalar bo‘yicha 
konvertatsiyalashuviga erishildi. Bu o‘z navbatida eksportga yo‘naltirilgan 
iqtisodiyotni rivojlantirish uchun kuchli rag‘batlantirish omili bo‘ldi. 
Hozirgi kunda Prezidentimiz tashabbuslari bilan
eksport qiluvchi 
korxonalar uchun quyidagi imtiyozlar yaratilgan:
 
O‗zbekiston Respublikasi Qonunchiligiga muvofiq eksport qiluvchi 
korxonalarga quyidagi soliq imtiyozlar va afzalliklar taqdim etiladi: 

qo‗shimcha qiymat solig‗iga 

aksiz solig‗iga 

foyda solig‗iga 
1
O’zbekiston Respublikasining “Tashqi iqtisodiy faoliyat to’g’risida”gi Qonuni. 3 – moddasi.2000-yil. 26-may.

---

- 24 - 

mulk solig‗iga 

qo‗shimcha qiymat solig‗iga bo‗lgan imtiyozlar 
O‗zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksining 212-moddasiga asosan tovarlarni 
chet el valyutasida eksportga realizatsiya qilish (qimmatbaho metallar bundan 
mustasno) oborotiga nol darajali stavka bo‗yicha qo‗shilgan qiymat solig‗i 
solinadi, ya‘ni eksport qilishga mo‗ljallangan tovarlar ishlab chiqarish jarayonida 
moddiy manba uchun qo‗shimcha qiymat solig‗idan ozod qilinadi.