O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar 

---

70 
1.
Mashg‗ulotning musiqa tinglash qismi oldida qanday vazifalar 
qo‘yiladi? 
2.
Bolalar bog‗chasida musiqiy tarbiya qanday vazifalarni o‗z 
oldiga maqsad qilib qo‗yadi? 
3.
Musiqa mashg‗ulotlari vazifa va maqsadiga qarab, qanaqa 
mavzu va yo‗nalishda bo‗ladi? 
4.
Bola ruhiyati uchun qanday musiqalar tinglash maqsadga 
muvofiq? 
5.
Musiqa tinglatishda qanday metodlardan foydalansh zarur? 
1.10.Musiqa mashg‗ulotlarida bolalarga musiqalar 
xarakteriga xos harakatlar, o‗zbek xalq raqs elementlari va 
ritmik harakatlar ustida ishlash 
 
Istiqlol sharofati bilan O‗zbekiston Respublikasida keyingi yillarda 
katta o‗zgarishlar ro‗y berdi. Jumladahn, maktabgacha tarbiya muas-
sasalari uchun «Tayanch dastur», «Ta‘lim to‗g‗risida»gi Qonun, 
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» va Davlat ta‘lim standartlari joriy 
etildi. Ushbu qohun va dasturlarning asosiy maqsadi yosh avlodni har 
tomonlama rivojlanishga ularni aqlan yetuk, jismonan baquvvat, 
ma‘naviy pok qilib tarbiyalab, voyaga yetkazishdan iborat. 
Ritmikaning 
asoschisi 
shvetsariyalik 
olim 
musiqashunos 
kompozitor E.Jak-Dolkros shunday degan edi: «Ritm harakatlar asosida 
yashamoq kerak». Musiqiy o‗yin va mashg‗ulotlar bolalarning uch 
yoshdan yetti yoshgacha tavsiya etiladi. Ritmik harakatlar bolalar 
bog‗chasida boshlang‗ich guruhlarda va musiqa maktablarida, uy 
sharoitida yanada chuqurroq o‗rganilishi mumkin. 
O‗quvchilarning aqliy, nafosat va jismoniy rivojida raqs, musiqali 
o‗yinlar va musiqaga mos harakatlar bajarish muhim ahamiyat kasb 
etadi. Bunda musiqa madaniyati darslarida, musiqaga mos harakatlar 
bajarish quyidagi vazifalardan iborat: 
-o‗quvchilarning musiqiy uquvi, ayniqsa, xotirasi, ritm tuyg‗usi 
musiqaga mos harakatlar yordamida yaxshi rivojlanadi. Har qanday 
harakat turi musiqiy asarning sur‘ati va ritmi ostida bajariladi, harakat 
bilan bog‗liq bo‗lgan musiqiy ohanglar bola xotirasida turg‗un saqla-
nadi; 
-raqs va musiqiy harakatlar bolada harakatchanlik, chaqqonlikni 
rivojlantirib, qomatining to‗g‗ri o‗sishiga va badanini chiniqtirishga 
katta yordam beradi; 

---

71 
-musiqiy asarlar o‗quvchilarda turlicha emotsional hislar uyg‗otib, 
turlicha kayfiyatlar hosil etib, ularning ongida o‗ziga xos obrazlar 
yaratadiki, bolalar asar mazmunini turli harakatlar va ishoralar bilan 
ifodalashga harakat qiladilar. 
Demak, musiqaga mos harakatlar o‗quvchilarning aqliy va nafosat 
qobilyatini rivojlantirish bilan birgalikda irodasini ham rivojlantiradi. 
Musiqiy asarlardan marsh, raqs va o‗yinlar o‗quvchilarga tez ta‘sir 
etadi, shuning uchun ham quvnoq raqs, qiziqarli musiqali o‗yinlar har 
bir bolaning e‘tiborini o‗ziga tortadi. 
Ritmika bolalarda musiqiy harakatlarni, estetik tarbiyani oshirishda 
katta ro‗l o‗ynaydi. Bog‗cha yoshidagi bolalar ilk yoshdan boshlab 
sakraydi, o‗ynaydi, lekin bu bolaning ritmik harakatlandi, degani emas. 
Bu davrda bolalar musiqa ostida emotsional harakatlanadi, eshitish 
qobiliyati o‗sadi. Musiqa ostida harakatlanib, tarbiyachilar bilan 
birgalikda kichik-kichik qo‗shiqlar ham kuylanadi. 
Harakat turlari uchga bo‗linadi. 
1. Asosiy harakatlar: yurish, yugurish, sakrash. 
2. Gimnastik harakatlar: predmetlar bilan, ya‘ni lenta, obruch, 
bayroqchalar va koptok bilan. 
3. Raqs harakatlari: musiqa ostida ritmik harakatlar haqida nazariy 
bilimga ega bo‗lish mumkin. 
Maktabda va bog‗chada o‗tkaziladigan har bir ertalikni, turli 
tadbirlarni musiqasiz tasavvur etib bo‗lmaydi. Jumladan, musiqali ritmik 
harakatlarning ham o‗z o‗rni bor. Bunda bola ritmni his qiladi, qomatlari 
chiroyli bo‗lib, to‗g‗ri yurushni, musiqa ostida harakat qilishni o‗rganib 
boradilar. 
Hozirgi 
milliy 
qadriyatlarimiz, 
urf-odatlarimiz, 
o‗zbekchiligimiz o‗z o‗rnini topayotgan bir vaqtda bolalarga o‗zbek 
milliy musiqasi, qo‗shiqlari, ritm harakatlarini o‗rgatish juda muhimdir.