O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti Ummtexnika fanlari va texnologialar kafedrasi

AMALIY MASHG’ULOT
7-Mavzu: Uchburchak va yulduz usulida ulangan istemolchining uch fazali uch simli zanjir quvvatini hisoblash

Agar uch fazali to‘k iste’molchilari bir-biri bilan quyidagicha tartibda : birinchi fazaning oxiri ikkinchi fazaning boshi bilan, ikkinchi fazaning oxiri uchinchi fazaning boshi bilan, uchinchi fazaning oxiri birinchi fazaning boshi bilan ulanib, har kaysi ulangan joyga tarmoqning liniya simlari tutashtirilgan bo‘lsa, bunday ulash uchburchak usulida ulash deyiladi. Bunday iste’molchilarning har bir fazasi bevosita liniya kuchlanishiga ulanadi. Liniya kuchlanishi har bir iste’molchi uchun faza kuchlanishi ham bo‘la oladi, ya’ni

Iste’molchi qarshiliklari ; va uchburchak usulida ulanganda ulardan o‘tadigan to‘k kuchi Iав, Iвс ва Iса bo‘ladi. Bu to‘klarni faza to‘klari deb yuritiladi. Faza va liniya to‘klarining yo‘nalishlari 3 - rasm, a da tasvirlangan. IA, IB va IC to‘klar liniya to‘klari deyiladi.

Uchburchak usulida ulangan iste’molchilar simmetrik bo‘lsa, faza va liniya to‘klari orasidagi munosabatni Kirxgofning birinchi qonunidan foydalanib topish mumkin:

; ;
Bundan
; ;
Demak, liniya to‘ki faza to‘klarining geometrik ayrimasiga teng ekan. Iste’molchilar Zав=Zвс=Zса bo‘lganda faza to‘klari bir-biriga teng, lekin bir-biriga nisbatan 120 ga siljigan bo‘ladi.
Yuqoridagi ifodaga kura faza to‘klarining vektorlarini hisoblash orqali liniya to‘klarini topish mumkin (3-rasm, b). Uchburchak usulida ulashda liniya va faza to‘klarining o‘zaro munosabatlari 3-rasm, v dv tasvirlangan. Rasmdan
I_L=2I_Fcos30°= ga teng bo‘lgani uchun I_L=2I_F = I_F
Demak, uchburchak usulida ulangan iste'molchining fazalaridagi iste’molchilar bir xil bo‘lganda liniya to‘klarining qiymati faza to‘klarining qiymatidan marta katta bo‘ladi. Xuddi usha uchburchakdan liniya to‘klari mos faza to‘klaridan 30° burchakka orqada qolishini kurish mumkin.
Masala. Uch fazali to‘k generatori 120V kuchlanish beradi. Bu generatorga har birining quvvati 15 Vt dan bo‘lgan 150 ta elektr lampochkasi ulangan.
a) simlardagi to‘k kattaligi;
b) uchburchak usulida ulanganda lampochkalardagi to‘k kuchi;
v) lampochkalar yulduz usulida ulangandagi kuchlanish topilsin.
Echish. Iste'mol qilinaetgan quvvat
а) P=150×15=2250Вт. P= U_LI_L bundan I_L=
b) uchburchak usulida ulanganda lampochkalardagi to‘k kuchi

v) lampochkalar yulduz usulida ulanganda kuchlanish
bo‘ladi.