O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti Ummtexnika fanlari va texnologialar kafedrasi

AMALIY MASHG’ULOT


9-Mavzu:Ommetrni zanjirga ulash. Ketma-ket va parallel ulangan qarshiliklarni hisoblash
Elektr zanjirida qarshiliklar ketma-ket ulanganda barcha qarshiliklarda tok kuchi bir xil bo'ladi. Kirxgofning ikkinchi qonuniga binoan quyidagi tenglamani tuzish mumkin:
EU₁U₂U₃U₄ +U_mI(r₁r₂r₃r₄ +r_m)
Zanjirning umumiy qarshiligi rezistorlar qarshiliklarini yig'indisiga teng (Rasm1.3):
r 
Om qonuniga binoan kuchlanishlar: U₁I·r₁; U₂I·r₂; U₃I·r₃; U₄I·r₄;
Zanjirning quvvati qismlar quvvatlarining yig'indisiga teng:
I²r₁ + I²r₂ + I²r₃ + I²r₄+I²r
Elektr energiya manbalari ketma-ket ulanganda manba kuchlanishi ortadi, ya'ni:
ЕЕ₁Е₂Е₃Е_nnЕ₀
Bunda umumiy manbaning ichki qarshiligi ham shunchaga ortadi, ya'ni:
R_ichnR₀
Rezistorlar paralel ulanganda hamma parallel tarmoqlarning qisqichlaridagi kuchlanish bir xil bo'ladi
U  I₁r₁  I₂r₂  I₃r₃  I₄r₄;
Zanjirdagi tok kuchi Kirxgofning birinchi qonuniga asosan paralel tarmoqlar dagi tok kuchlarining yig'indisiga teng:
II₁I₂I₃I₄Ur₁Ur₂Ur₃Ur₄U(g₁g₂g₃g₄)



Umumiy o'tkazuvchanlik parallel tarmoqlarning o'tkazuvchanliklarini yig'indisiga teng:
yoki
Parallel tarmoqlarning tok kuchlarini elektr o’tkazuvchanlik orqali yozsak, Om qonuniga binoan:
I₁Ug₁; I₂Ug₂; I₃Ug₃; I₄Ug₄
Zanjirning quvvati tarmoqlar quvvatlarini yig'indisiga teng.
Elektr energiya manbalari paralel ulanganda, manba kuchlanishi o'zgarmaydi, ya'ni(Rasm-1.6): EE₀
Bunda umumiy manbaning ichki qarshiligi shunchaga kamayadi, ya'ni: R_ichR₀m
Elektr energiya manbalari paralel ulanganda, umumiy quvvat ortib ketadi, ya'ni: PmP₀
Elektr energiya manbalarini va iste'molchilarini aralash ham ulash mumkin. Agar bir nechta manbalarni ketma-ket ulab, kerakli kuchlanishni hosil qilib, xuddi shunday ketma-ket ulangan zanjirlarni bir nechtasini paralel ulansa aralash ulangan zanjir xosil bo'ladi. Bunda manbaning kuchlanishi quyidagicha bo'ladi: EE_kknE₀

Manbaning ichki qarshiligi esa quyidagicha bo'ladi:
R_ich bu yerda: R₀-bitta manbaning ichki qarshiligi; n-ketma-ket ulangan manbalar soni; m-parallel ulangan manbalar soni. Manbaning quvvati esa quyidagigiga teng bo'ladi: PmP₀ bu yerda P₀-bitta manbaning quvvati.
Masala: Ichki qarshiligi R_ich6 Om ga va kuchlanishi E₀1,5 V ga teng bo'lgan EYuK manbalari aralash ulangan (rasm-1.7), bu yerda n6 va m3 ga teng bo'lsa, umumiy kuchlanishni va ichki qarshilikni aniqlang.