O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»

Okeanning tabiat zonalari.

Okean yuzasidagi zonalar. Atlantika okeanining tabiiy sharoiti xilma-xil
bo‘lganligi va meridian bo‘ylab uzoq masofaga cho‘zilganligi tufayli uning 
akvatoriyasida ko‘plab tabiat zonalari tarkib topgan. Bu yerda Dunyo okeaniga xos
bo‘lgan tabiat zonalarining deyarli hammasi shakllangan. Okeanning shimoliy 
qismidagi qutbyoni zonasida iliq va sovuq oqimlar tuqnashadigan joyida suv
massalari organik dunyoga boy. Oqimlarning ana shunday o‘zaro ta’siri mo‘’tadil 
zona uchun ham xosdir. Shu sababli bu joydagi suvlar plankton va turli xil
baliqlarga boy. Janubdagi qutbyoni zonasida esa aksincha, u yerda yil davomida 
sovuq oqim hukmronlik qilganligi tufayli organik hayot kam rivojlangan.
Atlantika okeani o‘rta qismida ekvatorial zona joylashgan. Bu zonaning yillik 
yog‘in miqdori 1770 mm ga va suvning o‘rtacha sho‘rligi 35 ‰ ga teng. Undan
shimolda va janubda ikkita subekvatorial, ikkita tropiq ikkita subtropik zonalarning 
bepayon iliq suvlari joylashgan. Subtropik va tropik zonalarda yog‘ingarchilik
miqdori kam va parlanish miqdori ko‘p bo‘lganligi tufayli ularning suvining 
sho‘rligi 37,25 °/00 gacha ko‘tariladi. Janubiy qutbyoni zonasida parlanish kam
bo‘lganligi sababli suvning sho‘rligi 33,6 °/00 gacha pasayadi. 
Atlantika okeanining zonalari ichida shimoliy subtropik zonasi akvatoriyasida
tabiati jihatdan ajralib turadigan Sargosso dengizi joylashgan. Uni suvining 
sho‘rligi ancha baland, 37 °/00 ga teng, harorati yuqori, qishda +23°S va yozda
+28°S ni tashkil etadi. Okeanning och havorang suvida suzib yuruvchi yashil-
qo‘ng‘ir rangdagi sargasso suvo‘tlari kuzga tashlanib turadi. Dengiz suvida
plankton kam. Okeanshunoslar bunday joylarni moviy okean cho‘llari deb 
atashadi.
Okean tagidagi zonalar. Atlantika okeani tagining tabiiy sharoiti va u yerda
hosil bo‘lgan yotqiziqlarning turlari shimoldan janubga qarab o‘zgara boradi. 
Okean tagida ham okean yuzasidagiga o‘xshash tabiat zonalari xilma-xil. Uning
o‘rtalik katta qismida ekvatorial-tropik zonasi, undan shimolda va janubda ikkita 
mo‘’tadil, ikkita qutbyoni va eng janubiy qismida qutbiy okean tagi tabiat zonalari
mavjud. Har bir zona o‘ziga xos suv osti yotqiziqlari bilan harakterlanadi. 

---

---

Masalan, shimoliy mo‘’tadil zonada terrigen yotqiziqlar bilan bir qatorda ohaqli

faraminifer loyqasi ham uchraydi. Bu loyqa Shimoliy Atlantika iliq oqimi ta’sirida 
hosil bo‘lgan. Ekvatorial-tropik zonada marjon riflari, organik qoldiqli yotqiziqlar
ko‘p tarqalgan. Qutbyoni zonasida diatom va aysberg yotqiziqlari hukmronlik 
qiladi.