O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

bozor salohiyati
yalpi talab miqdorini aks ettiradigan ko‘rsatkich
bo‘lib hisoblanadi. Bozor salohiyati ayrim adabiyotlarda bozor sig‘imi tushunchasi
bilan tenglashtiriladi. Lekin, ko‘pgina xorijiy adabiyotlarda salohiyat tushunchasi
yalpi talabni miqdoriy ko‘rsatkichi sifatidagina qaraladi.
Bozorda doimiy faoliyat ko‘rsatayotgan firmalar o‘zlariga mos keluvchi talab
miqdoriga ega. Firma mahsulotiga bo‘lgan talab miqdori yalpi talabning funksiyasi
sifatida bozorda muayyan firmaning mumkin bo‘lgan va amaldagi ulushini
ifodalaydi. U holda firma o‘z mahsulotlariga talab funksiyasi va firmaning
ishtiyoqlari funksiyasi sifatida yalpi talab ham o‘zgarib turadi.
Mutlaq va joriy bozor salohiyati.
Iqtisodiy omillardan qat’i nazar, potensial
bozor vaqt mobaynida iste’mol xarakteriga ta’sir ko‘rsatadigan madaniy va ijtimoiy
omillar ta’siri ostida rivojlanib borishi mumkin. Bundan tashqari, atrof-muhitni
muhofaza qilish haqidagi g‘amxo‘rlikning kuchayishi ekologik jihatdan toza
asbob-uskunalarga bo‘lgan talabni rivojlantiradi. Hozirgi paytda kichik va o‘rta
firmalarda axborot tizimlaridan foydalanish tarqatish, nusxa ko‘chirish va o‘qitish
jarayonlari natijasida, ya’ni ishlab chiqaruvchi firmalar tomonidan marketing

---

---

79

bosimidan qat’iy nazar, kengayib bormoqda.
SHu munosabat bilan ikki tushunchani: bozorning «mutlaq» salohiyati bilan
bozorning «joriy» salohiyatini bir-biridan farqlash lozim.
-

Bozorning joriy salohiyati
tushunchasiga yuqorida ta’rif berildi, u 4.2 -
rasmda tasvirlangan, uni amalga oshirish raqobatchilar tomonidan ko‘rsatilayotgan
marketing bosimi darajasiga bog‘liqdir.
-

Bozorning mutlaq salohiyati
maksimal talabga mos keladi, ya’ni bunda
potensial iste’molchilar tovarni har safar optimal miqdorda iste’mol qiladilar.
Shunday qilib,